Position Statement
De American Massage Therapy Association (AMTA) is van mening dat massagetherapie een nuttig onderdeel kan zijn van een integratief behandelplan voor mensen die lijden aan het fibromyalgiesyndroom.
Achtergrondinformatie
“Het fibromyalgiesyndroom is een groep van tekenen en symptomen die chronische pijn in spieren, pezen, ligamenten en andere zachte weefsels omvatten. Het is een van een verzameling chronische aandoeningen die vaak hand in hand gaan. Fibromyalgiesyndroom (FMS) wordt vaak gezien met chronisch vermoeidheidssyndroom, prikkelbare darmsyndroom, migrainehoofdpijn, slaapstoornissen en verschillende andere chronische aandoeningen. “1
Volgens de National Institutes of Health, “Wetenschappers schatten dat fibromyalgie 5 miljoen Amerikanen van 18 jaar of ouder treft. Tussen 80 en 90 procent van de gediagnosticeerde mensen met fibromyalgie zijn vrouwen. Maar ook mannen en kinderen kunnen de aandoening hebben. “2 Een onderzoek uitgevoerd onder mensen met FMS geeft aan dat 98% van de ondervraagden een vorm van complementaire en alternatieve geneeskunde (CAM) gebruikt om hun aandoening te helpen beheersen.3
In dat onderzoek ontdekten de onderzoekers dat 44% van de ondervraagden massagetherapie koos.3 In ander bewijs stelt het National Center for Complementary and Alternative Medicine (NCCAM): “Fibromyalgie is een andere pijnaandoening die vaak wordt gezien door zorgverleners, en een aandoening waarbij er vaak geen universeel effectieve behandeling is. Studies hebben uitgewezen dat tot 91 procent van de mensen met fibromyalgie een of andere vorm van CAM gebruikt, en tot 75 procent gebruikt massagetherapie.”12
Hoewel sommige steekproefgroottes klein zijn, wijst onderzoek erop dat met betrekking tot het fibromyalgiesyndroom massage kan:
- pijn verminderen4, 5, 7, 8, 10
- gezondheidsstatus verbeteren4
- kwaliteit van leven verbeteren11
- angst verminderen4, 7, 10
- depressie verminderen4, 5, 7, 8
- slaapuren verhogen4
- kwaliteit van slaap verbeteren4, 8, 10
- verbetering kwaliteit slaap in de tijd10
- vermindering tender points4
- vermindering urinaire CRF-LI (een biochemische marker van stress-gerelateerde symptomen)5
- vermindering gebruik pijnstillers7
- vermindering cortisol niveaus8, 9
- vermindering van stijfheid8
- vermindering van vermoeidheid8
- werken goed in een integratief behandelplan3, 11, 12, 13
1. Werner, R. (2009). Massage Therapist’s Guide to Pathology: Fourth Edition. Philadelphia, PA: Lippincott Williams & Wilkins.
2. What Is Fibromyalgia: Fast Facts: An Easy-to-Read Series of Publications for the Public. (2009). Op 22 januari 2010 ontleend aan de website van het National Institute of Arthritis and Musculoskeletal and Skin Diseases (NIAMS): http://www.niams.nih.gov/Health_Info/Fibromyalgia/fibromyalgia_ff.pdf.
3. Wahner-Roedler, D.L., Elkin, P.L., Vincent, A., Thompson, J.M., Oh, T.H., Loehrer, L.L., Mandrekar, J.N., Bauer, B.A. (2005). Use of complementary and alternative medical therapies by patients referred to a fibromyalgia treatment program at a tertiary care center. Mayo Clin Proc, 80(1):55-60.
Doel: Het evalueren van de frequentie en het patroon van het gebruik van complementaire en alternatieve geneeswijzen (CAM) bij patiënten die zijn doorverwezen naar een fibromyalgiebehandelprogramma in een tertiair zorgcentrum.
PATIËNTEN EN METHODEN: Patiënten die tussen februari 2003 en juli 2003 naar het Mayo Fibromyalgie Behandelprogramma waren doorverwezen, werden bij hun eerste bezoek uitgenodigd om deel te nemen aan een enquête over het gebruik van CAM in de voorafgaande 6 maanden. Er werd gebruik gemaakt van een vragenlijst met 85 vragen over verschillende CAM-domeinen.
RESULTATEN: Van de 304 patiënten die werden uitgenodigd om deel te nemen, vulden 289 (95%) de vragenlijst in (263 vrouwen en 26 mannen). Achtennegentig procent van de patiënten had in de afgelopen 6 maanden een vorm van CAM-therapie gebruikt. De 10 meest gebruikte CAM-behandelingen waren lichaamsbeweging voor een specifiek medisch probleem (48%), spirituele genezing (gebeden) (45%), massagetherapie (44%), chiropractische behandelingen (37%), vitamine C (35%), vitamine E (31%), magnesium (29%), vitamine B-complex (25%), groene thee (24%), en programma’s om af te vallen (20%).
CONCLUSIE: CAM-gebruik komt veel voor bij patiënten die naar een fibromyalgie-behandelprogramma zijn verwezen.
4. Field, T., Diego, M., Cullen, C., Hernandez-Reif, M., Sunshine, W., Douglas, S. (2002). Fibromyalgie pijn en substantie P verminderen en slaap verbetert na massage therapie. J Clin Rheumatol, 8(2):72-6.
Massagetherapie is nuttig gebleken bij sommige patiënten met fibromyalgie. In deze studie werden de effecten van massagetherapie versus relaxatietherapie op slaap, substantie P, en pijn bij fibromyalgiepatiënten onderzocht. Vierentwintig volwassen fibromyalgiepatiënten werden willekeurig toegewezen aan een massagetherapie- of relaxatietherapiegroep. Zij kregen gedurende 5 weken tweemaal per week een behandeling van 30 minuten. Beide groepen toonden een afname in angst en depressieve stemming onmiddellijk na de eerste en laatste therapiesessies. Echter, in de loop van de studie meldde alleen de massagetherapiegroep een toename van het aantal slaapuren en een afname van hun slaapbewegingen. Bovendien daalden de substantie P-niveaus, en de artsen van de patiënten kenden lagere ziekte- en pijnbeoordelingen toe en beoordeelden minder gevoelige punten in de massagetherapiegroep.
5. Lund, I., Lundeberg, T., Carleson, J., Sönnerfors, H., Uhrlin, B., Svensson, E. (2006). Corticotropin releasing factor in urine–een mogelijke biochemische marker van fibromyalgie. Reacties op massage en geleide ontspanning. Neurosci Lett, 403(1-2):166-71.
Het doel van deze inleidende studie was het evalueren van het verband tussen een mogelijke biochemische marker van stress, 24-h urineconcentraties van Corticotropin Releasing Factor-Like Immunoreactivity (CRF-LI), en waarderingen van stress-gerelateerde symptomen zoals depressie en angst, alsmede het evalueren van pijn en emotionele reacties bij patiënten met fibromyalgie (FM). Een ander doel was het bestuderen van de effecten van massage en geleide ontspanning, met betrekking tot verandering in dezelfde variabelen. Urinemonsters en beoordelingen werden uitgevoerd vóór de behandelingen, erna en 1 maand na voltooide behandelingen. Concentraties van CRF-LI werden geanalyseerd met radioimmnoassay techniek. Voor de beoordeling van depressie, angst en pijn werd de CPRS-A vragenlijst gebruikt en voor de beoordeling van pijn en emotionele reacties werd de NHP-vragenlijst gebruikt. De 24-uurs urineconcentratie van de CRF-LI bleek gerelateerd te zijn aan depressie, stemming en onvermogen om initiatief te nemen. Na behandeling bleken de concentraties van CRF-LI in de urine en de beoordeelde niveaus van pijn en emotionele reacties te zijn afgenomen. Concluderend kan worden gesteld dat de 24-uurs CRF-LI concentratie kan worden gebruikt als biochemische marker van stress-gerelateerde symptomen zoals depressie bij patiënten met FM en mogelijk ook bij andere aandoeningen die worden gekenmerkt door chronische pijn. Therapieën zoals massage en geleide ontspanning kunnen worden geprobeerd voor de verbetering van pijn en stress, maar verdere studies zijn nodig.
6. Melillo, N., Corrado, A., Quarta, L., D’Onofrio, F., Trotta, A., Cantatore, F.P. (2005). Minerva Med, 96(6):417-23.
Fibromyalgie is een chronisch syndroom, gekenmerkt door wijdverspreide lichaamspijn en pijn op specifieke gevoelige punten, waarvan de etiologie en pathogenese nog onbekend is. Patiënten kunnen ook een reeks andere symptomen vertonen, waaronder prikkelbare darm syndroom, pijn op de borst, angst, vermoeidheid, slaapstoornissen, hoofdpijn. De prevalentie van fibromyalgie varieert van 1-3% in de algemene bevolking, en de aandoening komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen. In tegenstelling tot de situatie van enkele jaren geleden, roepen de meest aanvaarde hypothesen nu mechanismen van het centrale zenuwstelsel op, waarvan de lokale functies ook de perifere microvasculaire activiteit op gevoelige punten zouden kunnen beïnvloeden. Er zijn vele bevindingen die de hypothese ondersteunen van verschillende endogene en exogene factoren die leiden tot chronische lokale hypoxie in spierweefsel. Momenteel is de therapie polipragmatisch en gericht op vermindering van de pijn. Een reeks medische behandelingen is gebruikt om fibromyalgie te behandelen. Farmacologische therapie is gericht op het verhogen van de pijndrempel en het ondersteunen van de slaap. Niet-farmaceutische behandelingsmodaliteiten, zoals lichaamsbeweging, massage, idrotherapie kunnen nuttig zijn. Toekomstige studies moeten de mogelijke voordelen onderzoeken van nieuwe strategieën die de effecten van warm zwembadwater, rekoefeningen, massage en ontspanningsvoordelen van balneotherapie kunnen combineren.
7. Brattberg, G. (1999). Bindweefselmassage bij de behandeling van fibromyalgie. Eur J Pain, 3(3):235-244.
Het doel van deze studie was het onderzoeken van het effect van bindweefselmassage bij de behandeling van personen met fibromyalgie. De resultaten van deze willekeurige studie bij 48 personen met de diagnose fibromyalgie (23 in de behandelgroep en 25 in de referentiegroep) laten zien dat een serie van 15 behandelingen met bindweefselmassage een pijnstillend effect geeft van 37%, depressie en het gebruik van pijnstillers vermindert, en een positief effect heeft op de kwaliteit van leven. De effecten van de behandeling traden geleidelijk op tijdens de behandelingsperiode van 10 weken. Drie maanden na de behandelingsperiode was ongeveer 30% van het pijnstillende effect verdwenen, en 6 maanden na de behandelingsperiode was de pijn weer terug op ongeveer 90% van de basiswaarde. Zolang er een gebrek is aan effectieve medische behandeling voor personen met fibromyalgie, zouden zij behandelingen met bindweefselmassage moeten krijgen. Verdere studies zijn echter nodig naar de mechanismen achter de effecten van de behandeling. Copyright 1999 European Federation of Chapters of the International Association for the Study of Pain.
8. Sunshine, W., Field, T.M., Quintino, O., Fierro, K., Kuhn, C., Burman, I., Schanberg, S. 1996). Fibromyalgie voordelen van massage therapie en transcutane electrische stimulatie. J Clin Rheumatol, 2(1):18-22.
Dertig volwassen proefpersonen met het fibromyalgiesyndroom werden willekeurig toegewezen aan een massagetherapie, een transcutane elektrische stimulatie (TENS), of een transcutane elektrische stimulatie zonder stroomgroep (Sham TENS) voor behandelsessies van 30 minuten, twee keer per week, gedurende 5 weken. De deelnemers aan de massagetherapie rapporteerden minder angst en depressie, en hun cortisolniveaus waren lager onmiddellijk na de therapiesessies op de eerste en laatste dagen van de studie. De TENS-groep vertoonde vergelijkbare veranderingen, maar alleen na de therapie op de laatste dag van de studie. De massagetherapie groep verbeterde op de dolorimeter meting van pijn. Zij rapporteerden ook minder pijn de laatste week, minder stijfheid en vermoeidheid, en minder nachten van moeilijk slapen. Massagetherapie was dus de meest effectieve therapie bij deze fibromyalgiepatiënten.
9. Field, T., Hernandez-Reif, M., Diego, M., Schanberg, S., Kuhn, C. (2005). Cortisol daalt en serotonine en dopamine stijgen na massagetherapie. Int J Neurosci. 115(10):1397-413.
In dit artikel worden de positieve effecten van massagetherapie op de biochemie besproken, waaronder verlaging van de cortisolspiegel en verhoging van de serotonine- en dopamine-spiegel. Het onderzochte onderzoek omvat studies over depressie (inclusief studies over seksueel misbruik en eetstoornissen), studies over pijnsyndromen, onderzoek naar auto-immuunziekten (inclusief astma en chronische vermoeidheid), immuunstudies (inclusief HIV en borstkanker), en studies over het verminderen van stress op het werk, de stress van het ouder worden, en zwangerschapsstress. In studies waarin cortisol werd gemeten in speeksel of urine, werden aanzienlijke verlagingen van de cortisolspiegels vastgesteld (gemiddelde verlagingen 31%). In onderzoeken waarbij de activerende neurotransmitters (serotonine en dopamine) in de urine werden gemeten, werd voor serotonine een gemiddelde stijging van 28% en voor dopamine een gemiddelde stijging van 31% waargenomen. Deze studies samen suggereren de stress-verminderende effecten (verminderde cortisol) en de activerende effecten (verhoogde serotonine en dopamine) van massagetherapie op een verscheidenheid van medische aandoeningen en stressvolle ervaringen.
10. Castro-Sánchez, A.M., Matarán-Peñarrocha, G.A., Granero-Molina, J., Aguilera-Manrique, G., Quesada-Rubio, J.M., Moreno-Lorenzo, C. (2011). Voordelen van massage-myofasciale release therapie op pijn, angst, kwaliteit van slaap, depressie, en kwaliteit van leven bij patiënten met fibromyalgie. Evid Based Complement Alternat Med. 2011:561753.
Fibromyalgie is een chronisch syndroom dat gekenmerkt wordt door gegeneraliseerde pijn, gewrichtsstijfheid, intense vermoeidheid, slaapveranderingen, hoofdpijn, spastisch colon, craniomandibulaire disfunctie, angst, en depressie. Het doel van deze studie was om te bepalen of massage-myofasciale release therapie pijn, angst, kwaliteit van de slaap, depressie en kwaliteit van leven kan verbeteren bij patiënten met fibromyalgie. Er werd een gerandomiseerde gecontroleerde klinische studie uitgevoerd. Vierenzeventig fibromyalgiepatiënten werden willekeurig toegewezen aan de experimentele (massage-myofasciale release therapie) en placebo (schijnbehandeling met losgekoppeld magnotherapeutisch apparaat) groepen. De interventieperiode duurde 20 weken. Pijn, angst, kwaliteit van slaap, depressie en kwaliteit van leven werden bepaald op baseline, na de laatste behandelsessie, en na 1 maand en 6 maanden. Onmiddellijk na de behandeling en na 1 maand waren de angstniveaus, de kwaliteit van de slaap, de pijn en de kwaliteit van het leven verbeterd in de experimentele groep ten opzichte van de placebogroep. Echter, na 6 maanden na de interventie waren er alleen significante verschillen in de kwaliteit van de slaap index. Myofasciale release technieken verbeterden pijn en kwaliteit van leven bij patiënten met fibromyalgie.
11. Casanueva-Fernández, B., Llorca, J., Rubió, J.B., Rodero-Fernández, B., González-Gay, M.A. (2011). Doeltreffendheid van een multidisciplinair behandelingsprogramma bij patiënten met ernstige fibromyalgie. Rheumatol Int. .
Het doel van deze studie was het evalueren van de werkzaamheid van een multidisciplinair behandelprogramma bij patiënten die ernstig getroffen zijn door fibromyalgie. Vierendertig fibromyalgiepatiënten werden willekeurig verdeeld in twee groepen. De controlegroep: 17 vrouwen die hun medische behandeling voortzetten en deelnamen aan vier educatieve sessies en de experimentele groep die 17 patiënten omvatte die naast de vroegere medische behandeling ook gedurende 8 weken een wekelijks sessieprogramma van 1 uur ondergingen met onder meer massagetherapie, ischemische druk op de 18 tenderpoints, aërobe lichaamsbeweging en thermale therapie. Aan het begin van het programma waren er geen significante verschillen tussen de twee groepen in een van de parameters. Aan het einde van de behandeling was er een significante verbetering in de experimentele groep op de volgende punten: vitaliteit, sociaal functioneren, grijpkracht en de 6-minuten looptest. Op 1 maand na het einde van de behandeling vertoonde de experimentele groep significante verschillen in algemene gezondheidsperceptie, sociaal functioneren, grijpkracht en de 6-minuten looptest. Op dat moment, rekening houdend met de drempel voor klinische werkzaamheid gesteld op een verbetering van 30% of meer voor de geanalyseerde variabelen, voldeed 25% van de patiënten aan de eis voor verbetering van het volgende: aantal symptomen: Visual Analogic Scale voor vermoeidheid, Fibromyalgia Impact Questionnaire en Beck Anxiety Inventory. Concluderend kan worden gesteld dat patiënten met ernstige manifestaties van fibromyalgie verbetering kunnen verkrijgen met een multidisciplinair programma op korte termijn, tegen lage kosten en met een eenvoudige uitvoering. Aanvullende studies met grotere aantallen patiënten zijn echter nodig om het gunstige effect van dit behandelprogramma te bevestigen.
12. Barbour, C. (2000). Use of complementary and alternative treatments by individuals with fibromyalgia syndrome. J Am Acad Nurse Pract. 12(8):311-6.
Hoewel spierpijn de voornaamste klacht is van patiënten met fibromyalgie, zijn er talloze geassocieerde symptomen die hen ertoe aanzetten gezondheidszorg te zoeken. Sommigen proberen alternatieve behandelingen wanneer de conventionele geneeskunde geen verlichting van de symptomen biedt. Een vragenlijst werd ontwikkeld om informatie te verzamelen over complementaire behandelingen en hun effectiviteit. Zestig personen bezochten de webpagina van de onderzoeker en vulden een online vragenlijst over fibromyalgie in en stuurden die op. Literatuur, warmte, wandelen, vitamines en massage waren de interventies die het vaakst werden geprobeerd. Literatuur, aromatherapie, steungroepen, warmte, en massage werden het meest effectief bevonden.
13. Lemstra, M., Olszynski, W.P. (2005). De effectiviteit van multidisciplinaire revalidatie bij de behandeling van fibromyalgie: een gerandomiseerde gecontroleerde trial. Clin J Pain.21(2):166-74.
OBJECTIVES: Het beoordelen van de effectiviteit van multidisciplinaire revalidatie bij de behandeling van fibromyalgie in vergelijking met standaard medische zorg.
METHODEN: Negenenzeventig mannen en vrouwen werden willekeurig toegewezen aan een van de twee groepen. De interventiegroep bestond uit een intake en ontslag bij de reumatoloog en fysiotherapeut, 18 groepsgewijze gesuperviseerde oefentherapiesessies, 2 groepsgewijze lezingen over pijn- en stressmanagement, 1 groepsgewijze educatieve lezing, 1 groepsgewijze dieetlezing, en 2 massagetherapiesessies. De controlegroep bestond uit standaard medische zorg bij de huisarts van de patiënten. Uitkomstmaten waren: zelf ervaren gezondheidsstatus, pijngerelateerde invaliditeit, gemiddelde pijnintensiteit, depressieve stemming, dagen met pijn, uren met pijn, medicatiegebruik op recept en zonder recept, en werkstatus. De uitkomsten werden gemeten aan het eind van de 6 weken durende interventie en na 15 maanden follow-up.
RESULTATEN: Vijfendertig van de 43 patiënten uit de interventiegroep en 36 van de 36 patiënten uit de controlegroep voltooiden de studie. Er waren geen statistisch significante verschillen tussen de 2 groepen voorafgaand aan de interventie. Intention-to-treat analyse toonde aan dat de interventiegroep, in vergelijking met de controlegroep, bij afronding van de interventie statistisch significante veranderingen had in de zelf ervaren gezondheidsstatus, gemiddelde pijnintensiteit, pijngerelateerde invaliditeit, depressieve stemming, dagen met pijn, en uren met pijn, maar geen significante verschillen in het gebruik van geneesmiddelen zonder recept, het gebruik van geneesmiddelen op recept, of de werkstatus. Na 15 maanden behielden alle gezondheidsuitkomsten hun significantie, behalve de gezondheidsstatus. Het gebruik van geneesmiddelen zonder recept en van voorgeschreven geneesmiddelen vertoonde een significante vermindering na 15 maanden. Binaire logistische regressie gaf aan dat veranderingen in de Pain Disability Index op lange termijn werden beïnvloed door langdurige trainingstrouw en inkomensstatus.
CONCLUSIES: Positieve gezondheidsgerelateerde uitkomsten bij deze meestal niet reagerende aandoening kunnen worden verkregen met een goedkope, multidisciplinaire groepsinterventie in een community-based, niet-klinische setting.
Disclaimer: Standpuntverklaringen van de American Massage Therapy Association (AMTA) zijn goedgekeurd door het AMTA House of Delegates en weerspiegelen de standpunten en meningen van de vereniging, gebaseerd op actueel onderzoek. Deze verklaringen zijn geen uitdrukking van een juridisch standpunt met betrekking tot de reikwijdte van de praktijk, medische diagnose of medisch advies, noch vertegenwoordigen zij een goedkeuring van een product, bedrijf of specifieke massagetherapie techniek, modaliteit of aanpak.
Oorspronkelijk voorgesteld door Ann Blair Kennedy
Goedgekeurd oktober 2012