De beste boeken over Shakespeare’s Sonnetten

Voordat we bij de boeken komen, wilde ik vragen waarom Shakespeare sonnetten schreef – in de zin dat hij vermoedelijk zijn brood verdiende als toneelschrijver. Hoe pasten de sonnetten in zijn leven? Schreef hij ze voor geld, voor professionele erkenning of om persoonlijke redenen?

Misschien een mengeling van die drie? Het is mogelijk dat ze een zoektocht naar mecenaat inhielden – zoals vers vaak deed in deze tijd.

Zeker als je een dichter bent in Tudor Engeland, is het sonnet een van de vele vormen die je probeert te beheersen om je bekwaamheid als schrijver aan te tonen. In de late 16de eeuw was er een rage voor sonnettenreeksen. Hoewel Shakespeare’s sonnetten pas in 1609 werden gepubliceerd, werden sommige al in de jaren 1590 gecomponeerd. Ze zijn deels gemaakt als reactie op voorgangers – in een poging een vermoeid genre dat zijn langste tijd gehad heeft nieuw leven in te blazen. Hoe blaas je die vorm nieuw leven in?

Zijn vroege lange gedichten, “Venus and Adonis” en “The Rape of Lucrece”, werden waarschijnlijk gecomponeerd toen de theaters werden gesloten wegens de pest in 1592-3. De sonnetten kunnen zijn herzien tijdens een soortgelijke uitbraak rond 1606 of zo …. Het is moeilijk te weten!

Dus, voor iemand die net begint en meer wil weten over de sonnetten, het boek dat u aanbeveelt is Shakespeare’s Sonnets, uitgegeven door Katherine Duncan-Jones, die een professor is hier aan de Universiteit van Oxford. Wat behandelt het en kunt u me vertellen waarom u het hebt gekozen?

Ik heb met plezier lesgegeven uit deze tot nadenken stemmende Ardennen-versie, die alle 154 sonnetten bevat plus “A Lover’s Complaint” (gepubliceerd in hetzelfde volume als de sonnetten in 1609).

Duncan-Jones’ grondige inleiding behandelt de publicatie van de gedichten, wie hun geadresseerden kunnen zijn geweest, en de lange receptie van hoe ze zijn gelezen in de afgelopen 400+ jaar.

Hoewel ze spelling en interpunctie moderniseert, letten haar aantekeningen zorgvuldig op hoe dergelijke wijzigingen onze interpretatie beïnvloeden. Ze moedigt lezers aan om woordspelingen te horen die anders misschien over het hoofd worden gezien.

Elk sonnet is voorzien van commentaar op de voorpagina, met scherpzinnige observaties over woordgeschiedenissen, klassieke en hedendaagse toespelingen, en verbanden tussen Shakespeare’s toneelstukken en gedichten. Door dit formaat kan elk gedicht op zichzelf ademen; dan kan je oog overschakelen, en haar observaties zo veel of zo weinig raadplegen als je wilt.

Het is gewoon een goed doordachte uitgave.

En vind je bij je leerlingen dat er een beetje uitleg nodig is om te begrijpen wat er in de sonnetten gebeurt?

In het begin, ja. Duncan-Jones is een groot geleerde die ook een groot leraar is (helaas niet altijd een en dezelfde!), dus elke noot schetst een korte samenvatting van het gedicht. De ‘plot’ van een sonnet kan in veel gevallen behoorlijk banaal zijn, maar haar uitleg situeert de lezer snel: ‘oh, de spreker mist de geliefde’ of ‘hmm, de spreker is weer jaloers op de geadresseerde.’ Dus dat is handig: een eerste parafrase, dan kun je terugkeren om het gedicht te lezen, heen en weer slingerend met haar aantekeningen. Je raakt betrokken bij een voortdurende conversatie met Shakespeare, en ook met een oordeelkundige redacteur.

Dus nu hebben we The Art of Shakespeare’s Sonnets van Helen Vendler, die universiteitshoogleraar is aan Harvard. Dit boek is iets anders, maar het bevat ook alle gedichten, klopt dat?

Dat doet het, met een virtuoos commentaar op elk gedicht. Een waarschuwing voor lezers die voor het eerst lezen: haar minutieus technische interpretaties kunnen je aanvankelijk overweldigen – dus misschien is deze bundel beter geschikt als een soort “deep dive”, nadat je de sonnetten al op je eentje hebt doorgewerkt. Zelfs wanneer (of misschien: vooral wanneer) je het niet eens bent met haar aanpak, geeft Vendler je gaandeweg steeds nieuwe inzichten.

Ze doet nog iets anders dat nuttig is: ze moderniseert de interpunctie en spelling van elk gedicht (zoals Duncan-Jones doet), maar ze reproduceert ook een overeenkomstige facsimile afbeelding uit het kwarto van 1609. Opnieuw kan je oog heen en weer scannen tussen de verschillende versies, en zelf haar redactionele beslissingen evalueren.

Daarna volgt een kort essay van drie tot vijf pagina’s, waarin ze speculeert over de conceptie van het gedicht – en dat is eigenlijk waar ze het best in is. Zoals ze T.S. Eliot aanhaalt: “Zoals er veel is nagedacht over het maken van poëzie, zo kan er ook veel gaan over de studie ervan.”

Even terug naar de basis, ik heb opgepikt dat 1609 de datum is waarop de sonnetten formeel door Shakespeare zijn gepubliceerd. Kunt u uitleggen wat er toen gebeurde en waarom ze toen werden gepubliceerd?

Het is vrij laat in zijn carrière; hij stopt met het schrijven van toneelstukken een paar jaar daarna. Het voelt ook laat aan in de zin dat, nogmaals, dit een genre is dat decennia geleden populair was …. We weten dat sommige van de gedichten in de jaren 1590 zijn geschreven, deels omdat een paar ervan zijn gepubliceerd in een bundel uit 1598 die The Passionate Pilgrim heet.

“Gedurende zijn hele carrière mediteerde Shakespeare over deze specifieke vorm: soms bespot hij die, soms prees hij die.”

Duncan-Jones loopt in zijn inleiding een aantal hypotheses langs die zijn geponeerd over wat de aanleiding zou kunnen zijn voor het verschijnen van het boek in 1609. Waarom werd het uitgegeven bij die bepaalde drukker? Wat geeft de titelpagina aan? Wat impliceert de opdracht? Dit soort vragen animeert de geschiedenis van het boek: het reconstrueren van de sociale netwerken, als het ware, die woorden overbrengen via verschillende media, voor verschillende publieken, op verschillende momenten.

En uit deze Helen Vendler collectie, is er een bepaald gedicht dat u aanspreekt in haar behandeling?

Een goed voorbeeld van haar onderzoek naar de conceptuele gymnastiek van een sonnet is 30 (“When to the sessions of sweet silent thought”). In zowel 29 als 30 wentelt de spreker zich in wanhoop; maar door aan de vriend te denken komt hij uiteindelijk weer bij zijn positieven. In sonnet 29 beslaat de depressieve neergang de eerste acht regels (een “octaaf”); dan, “denk ik toevallig aan u” – en in de laatste zes regels (“sestet”), verbetert mijn “toestand”. Sonnet 30 vertoont dezelfde dynamiek, maar in andere verhoudingen: dertien regels depressieve afdaling, met slechts één regel herstel.

In haar lezing van 30 ontvouwt Vendler de veronderstelde tijdschema’s die moeten hebben plaatsgevonden vóór de fictie van het “nu” van dat gedicht.”

Wat is er gebeurd in “het verleden” van 30? Wel, er was eens een tijd dat ik geen vrienden had; daarna genoot ik gelukkig van het gezelschap van degenen van wie ik hield. Tragisch genoeg stierven ze. Een tijd lang heb ik gerouwd om hun verlies. Uiteindelijk kwam ik over die rouw heen. Nu, op een soort perverse manier, ben ik mijn rouw aan het reanimeren – alsof ik er nooit overheen ben gekomen. Ook al heb ik de psychologische stadia van rouw al doorlopen, ik merk dat ik weer in die fase vastzit. Het lijkt alsof er geen uitweg is. Maar plotseling, op het allerlaatste moment, “denk ik aan u, lieve vriend” – en “alle verliezen worden hersteld, en smarten eindigen.”

Zowat zeven verschillende tijdsbestekken worden samengeperst in het kader van een 14-regelig gedicht. Vendler ontleedt een sonnet vaak in wat zij beschouwt als de samenstellende delen, die zij dan reconstrueert in een soort “diagram”. Voor sommigen is dit uiteindelijk te schematisch. Maar ik vind het verhelderend om interpunctie, delen van de spraak, sonische effecten, en dergelijke op deze manier uitgeplozen te zien.

Het volgende boek dat je hebt gekozen is All the Sonnets of Shakespeare, dat nieuw is (september 2020), door de geleerden Paul Edmondson en Stanley Wells, beiden van de Shakespeare Birthplace Trust. Stephen Greenblatt’s flaptekst noemde het “radicaal en verontrustend.” Vertel me over het boek en waarom het spannend is.

De sonnetten van Romeo en Julia zijn misschien wel het bekendst, of het nu de prologen van het refrein zijn (“Twee huishoudens, beide gelijk in waardigheid”), of de dialoog waarin de gemaskerde geliefden elkaar ontmoeten en een gezamenlijk 14-regelig gedicht componeren (“Als ik ontheilig met mijn onwaardigste hand”). Edmondson en Wells verzamelen deze, samen met andere passages uit The Two Gentlemen of Verona, Edward III, The Comedy of Errors, Love’s Labour’s Lost, A Midsummer Night’s Dream, Much Ado About Nothing, Henry V, As You Like It, Troilus and Cressida, All’s Well That Ends Well, Pericles, Cymbeline, en Henry VIII.

Afzonderlijk hebben ze gespeculeerd over de mogelijke volgorde van samenstelling van die gedichten. Het dateren van toneel is meestal gemakkelijker: voor veel toneelstukken hebben we een vrij goed idee van wanneer ze voor het eerst werden opgevoerd, en wanneer ze voor het eerst werden gedrukt. In sommige gevallen kunnen we zelfs afleiden wanneer een toneelstuk waarschijnlijk werd gecomponeerd.

“Als je een dichter bent die in Tudor Engeland schrijft, is het sonnet een van de vele vormen die je probeert te beheersen om je bekwaamheid als schrijver aan te tonen”

De sonnetten zijn moeilijker nauwkeurig te dateren. Als ze, zoals zij suggereren – en zoals anderen eerder hebben gesuggereerd – werden gecomponeerd over een periode van meer dan 25 jaar, en dan in 1609 werden uitgebreid en herschikt, hoe kun je dan rechtvaardigen dat je zegt ‘ik denk dat deze eerder is geschreven dan die’? Dus doen ze veel indirecte speculatie, een synthese van generaties van geleerden die hebben geprobeerd om dit uit te puzzelen.

Een voorbeeld: sonnet 145 is ongewoon voor zijn acht-lettergreep regels, wat wij noemen een tetrameter, in plaats van de conventionele pentameter. Het klinkt alsof de laatste regel een woordspeling is op de achternaam van Anne Hathaway: “‘I hate’ from hate away she threw.” Zou dit een sonnet zijn dat hij schreef in de jaren 1580, om zijn toekomstige vrouw het hof te maken?

Herordening van de sonnetten heeft een lange, controversiële geschiedenis. Terwijl Duncan-Jones het afdoet als vruchteloos, hebben vele, vele lezers gedacht: “Ik denk dat ik een betere volgorde weet voor deze gedichten! Ik denk dat ik een beter idee heb van hoe ze verder zouden moeten gaan – een die past bij mijn idee van wat het traject van de gedichten werkelijk is.”

En vindt u hun pogingen om de chronologie van de sonnetten te doen goed? Heeft u daarom voor dit boek gekozen?

Het reconstrueren van de mogelijke volgorde van compositie is een slimme, zij het uiteindelijk beperkte, exercitie. Wat ik meer waardeer aan dit boek is de bloemlezing van gedichten uit de toneelstukken, die ons eraan herinnert dat verzen niet losstaat van drama – en, omgekeerd, dat er dramatische elementen in de gedichten spelen. Gedurende zijn hele carrière mediteerde Shakespeare over deze specifieke vorm: soms bespot hij die, soms prees hij die; hij gebruikte ze in komedie, geschiedenis en tragedie; hij speelde met de mogelijkheden ervan, zowel op het toneel als op de pagina’s.

Behandelen de sonnetten even brede thema’s als de toneelstukken – of gaan ze vooral over liefde?

Ze behandelen een breed scala aan onderwerpen en gelegenheden, van tongstijfheid (23) tot slapeloosheid (27). Bovendien laat hij zijn sonnetten niet klinken als de Petrarca-modellen die twee decennia eerder in zwang waren, waarin een mannelijke spreker een vrouwelijke geliefde (over)idealiseerde.

In de eerste 126 sonnetten van Shakespeare richt een oudere man zich tot een jongere man, voor wie hij enorme genegenheid koestert, maar ook ambivalentie en frustratie. Dan komen we bij de laatste 28 sonnetten, die gaan over een expliciet seksuele relatie met een vrouw. Het is vol lust die “bedrieglijk, moorddadig, bloederig, vol schuld, / Woest, extreem, grof, wreed, niet te vertrouwen” is (om 129 te citeren). Geen van beide geadresseerden is conventioneel Petrarcaans!

En ze gaan over de dood?

Absoluut; veel van hen zijn bezield door intimaties van sterfelijkheid. Er zijn prachtige gedichten – zoals 71, 73, 81 – waarin de spreker zijn eigen dood in de toekomst projecteert, en zich afvraagt wat de overlevende geadresseerde zal doen. Zul je om mij rouwen? Zul je me vergeten zijn? Zet mijn oudere leeftijd uw jeugd nu aan tot actie? Soms leidt die fantasierijke projectie tot stoutmoedige uitspraken, zoals 55, waarin de dichter verkondigt dat het gedicht alles zal overleven – zelfs ‘vergulde monumenten / Van prinsen.’ (Een oude grootspraak!) Bij andere gelegenheden maakt de dichter zich zorgen: hoe zal dit zwakke stukje papier overleven, terwijl niets in de fysieke wereld dat doet (65)? Er is een wonder voor nodig …

Krijgt u uit de sonnetten een idee van Shakespeare’s persoonlijkheid?

Wel, lezers hebben lang naar dat gevoel verlangd! Wordsworth beweerde dat “met deze sleutel / Shakespeare zijn hart opende” – waarop Robert Browning antwoordde: “Deed Shakespeare dat? Zo ja, des te minder Shakespeare hij!” En Algernon Charles Swinburne waagde het te antwoorden: “No whit the less like Shakespeare, but undoubtedly the less like Browning.”

“They address a wide range of subjects and occasions, from being tongue-tied (23) to being sleepless (27)”

To me, the experience of reading the sonnets involves an almost Rorschach blot-like quality. Er is daar zeker iets . en je kunt zien wat je zou willen zien… maar het is onmogelijk om een consensus te vinden over wat iedereen ziet. Er komen kenmerken en karaktertrekken naar voren door de stem van de gedichten, maar ik weet niet of “persoonlijkheid” het woord is dat ik zou gebruiken om dat te beschrijven; misschien, beter, een “persona”. Als er al iets is, dan is deze persona een afstandelijke, voorzichtig om zichzelf niet naar voren te schuiven (dat Keatsiaanse “negatieve vermogen”).

Dus, in termen van de boeken die je aanbeveelt, zijn we nu bij The Afterlife of Shakespeare’s Sonnets. Dit is een boek van Jane Kingsley-Smith, die doceert aan de Roehampton University in Londen, en het ziet er fascinerend uit. Zij vertelt ons bijvoorbeeld dat Sonnet 18 (“Shall I compare thee to a summer’s day?”), een van de bekendste sonnetten van vandaag, bijna een eeuw lang niet werd gedrukt.

Is dat niet verrassend? Het is altijd een openbaring om terug te gaan in de geschiedenis van een object waar je van houdt – of het nu een gedicht, een gebouw of een muziekstuk is – en te ontdekken hoe de receptie ervan in de loop der tijd is geëvolueerd.

De sonnetten werden pas in 1640 herdrukt, twee dozijn jaar na Shakespeare’s dood, in een eigenaardig volume van John Benson. Benson doet precies wat een redacteur nu niet zou doen: sommige gedichten zonder meer weglaten; andere toevoegen die niet door Shakespeare zijn geschreven (terwijl ze toch aan hem worden toegeschreven); het geslacht van de geadresseerde wijzigen (de ‘hij’ van die vroege sonnetten veranderen in een ‘zij’) – zelfs verklarende titels toevoegen aan afzonderlijke gedichten.

Sonnet 122 luidt bijvoorbeeld ongeveer als volgt: Je gaf me een notitieboekje. Sorry, ik heb het aan iemand anders weggegeven. Maar de reden waarom ik het weggaf was, ummmm, omdat . . . want als ik een notitieboekje had om aantekeningen over je te maken, zou ik je vergeten! Dus eigenlijk herinner ik me je beter door het notitieboekje dat je me gaf weg te geven. Het is een onhandig soort verontschuldiging voor het weggeven, en het maakt deel uit van die gedichten die aan een jonge man zijn gericht. Toch geeft Benson het een nieuwe titel, en noemt het “Upon the Receipt of a Table Book from His Mistress.”

Dus, hij herordent sonnetten en, onder andere, neemt 18 niet op – wat we gewoon voor lief nemen als zijnde altijd populair geweest. Dat is een van de dingen die Kingsley-Smith in haar boek op een slimme manier uit de doeken doet: waarom bepaalde sonnetten op bepaalde momenten favoriet waren en op andere momenten minder.

Als onderdeel van haar receptiegeschiedenis onderzoekt Kingsley-Smith de commentaren van vroege lezers. Gisteren nog bekeken mijn studenten afbeeldingen van 17e eeuwse kopieën waar iemand in de kantlijn ‘onzin’ krabbelt – of nog beter: “Wat een hoop ellendig INFIDEL-gedoe. Het is niet zo dat deze gedichten altijd als vlekkeloze meesterwerken zijn beschouwd; uit sommige van onze vroegste verslagen van reacties op de gedichten blijkt antagonisme of verbijstering. Ze bekijkt niet alleen hoe latere schrijvers als Charles Dickens, Oscar Wilde, Wilfred Owen of Virginia Woolf op deze gedichten reageerden, maar krijgt ook inzicht door te onderzoeken hoe bepaalde sonnetten werden gebundeld, en waarom.

Is Shakespeare – of een oudere man – die een jongeman toespreekt controversieel, of was dat in die tijd normaal, net als in het oude Griekenland? Wat vinden geleerden van dat aspect van de sonnetten?

Er is de laatste halve eeuw veel wetenschappelijk onderzoek verricht naar de geschiedenis van de intimiteit tussen mannen en vrouwen in de Engelse Renaissance, een onderwerp dat in de vorige eeuwen vaak schoorvoetend werd omzeild (een van de redenen waarom redacteuren de voornaamwoorden herzien, of bepaalde gedichten uit hun verband rukken). Het boek van Edmondson en Wells spreekt zich sterk uit voor een biseksuele Shakespeare. Dat is niet nieuw – het is al eerder gezegd – maar ze zeggen het met kracht.

Er zit zeker een exquise speelsheid in de sonnetten over erotiek. Sonnet 20, bijvoorbeeld, prijst de jonge man omdat hij zo mooi is als een vrouw, op ‘één ding na’. Dat ‘ene ding’, zo leren we in de clou, is zijn geslachtsdeel – in feite, ‘omdat de natuur ‘één ding’ aan jou heeft toegevoegd dat ze niet aan vrouwen heeft gegeven, kan ik geen seks met je hebben; jij kunt seks hebben met vrouwen, en ik zal gewoon van je houden’. Dit extra ‘één ding’ is ook een (jongensachtig) grapje over de meter: 20 is het enige sonnet waar elke regel 11 lettergrepen heeft in plaats van 10 – één ‘extra’ ding dat het niet hoort te hebben, waardoor het tegelijk overdadig en afwijkend is. Ik denk dat het op zijn minst eerlijk is om te zeggen dat de sonnetten vormen van intimiteit articuleren die niet uitsluitend lichamelijk zijn.

Ten slotte vond u het belangrijk om, bij het bespreken van Shakespeare sonnetten, enkele voorbeelden van creatieve herschrijvingen op te nemen. U hebt er twee gekozen, beide van levende dichters. Laten we het eerst over Nets hebben, dat is een boek met schrappingsgedichten – een genre waar ik nog nooit van gehoord had, maar dat er geweldig uitziet.

Ik weet dat ik een beetje vals speel door er hier twee boeken in te proppen! Maar er zijn zoveel schrijvers geweest die geïnspireerd zijn om fantasierijk op deze gedichten te reageren – net zoals we talloze herschrijvingen van de toneelstukken hebben door de eeuwen heen, door de naties heen.

De titel van Jen Bervin’s Nets geeft het project van haar boek zelf weer. Het is een afgekorte vorm van het woord Sonnets, en laat ‘nets’ staan – alsof ze een net heeft genomen, en de woorden van Shakespeare erdoor heeft gefilterd. Ze licht bepaalde zinnen in een gedicht visueel op, en laat nieuwe, meer prominente woorddraden achter. Als je je ogen spant, kun je nog vaag een palimpsest vinden van de grijsgedrukte woorden uit het origineel. Maar de nieuwe vetgedrukte woorden blijven duidelijk, ofwel onderstrepen ze iets dat al latent was, ofwel geven ze het een nieuwe richting. In haar woorden heeft ze “Shakespeare’s sonnetten tot op de “netten” uitgekleed om de ruimte van de gedichten open, poreus, mogelijk te maken – een afwijkend elders.”

Zo maakt ze deel uit van een traditie van creatieve schrijvers die de voorpagina van bijvoorbeeld de Guardian van gisteren nemen, bepaalde passages zwart maken en de overblijvende woorden nieuw leesbaar laten. Ronald Johnson deed iets soortgelijks met Paradise Lost, waarbij hij een rest van woorden weefde die zich een weg baanden over de pagina. Het is visueel boeiend: je ziet vaak tot je schrik iets wat je eerder niet herkende.

De andere creatieve herschrijving van Shakespeare-sonnetten die u hebt gekozen heet Lucy Negro, Redux. Vertel me over dit boek.

Dit is van Caroline Randall Williams, een schrijfster die in Nashville, Tennessee woont. Zij hanteert een andere strategie, door te speculeren wie de geadresseerde (de “donkere dame”) van de latere sonnetten geweest zou kunnen zijn. Shakespeare’s gedichten beschrijven een vrouw met donkere trekken: zwarte ogen, zwart haar, zwarte wenkbrauwen. Was de geadresseerde een historisch individu? Een samenstelling van meerdere vrouwen? Een geheel fictieve figuur? Onder de vele kandidaten voor wie de geadresseerde zou kunnen zijn geweest, is de bordeel mede-eigenaar genaamd “Black Luce” voorgesteld door de geleerde Duncan Salkeld. Deze vrouw zou van Afrikaanse afkomst kunnen zijn geweest, en zou iemand kunnen zijn die Shakespeare in de jaren 1590 zou hebben ontmoet.

“Ze ‘haalde het in haar hoofd dat Shakespeare een zwarte minnaar had, en dat deze vrouw het onderwerp was van de sonnetten 127 tot 154”

While Williams geeft toe dat deze kandidaat slechts een van de vele vermoedens is, maar ze “haalde het in haar hoofd dat Shakespeare een zwarte minnaar had, en dat deze vrouw het onderwerp was van de sonnetten 127 tot 154.” Haar vermoeden inspireert tot een reeks antwoordgedichten, in de stem van Black Luce. Deze reacties worden vaak gegenereerd door een regel uit de sonnetten, zoals “For I have sworn thee fair” (147) of “Thy black is fairest in my judgement’s place” (131).

En haar boek heeft al een eigen leven na de dood, want het werd onlangs bewerkt tot een ballet, met nieuwe muziek gecomponeerd door Rhiannon Giddens.

Laten we tot slot eens kijken naar hoe de sonnetten samenhangen met uw eigen boek, How to Think Like Shakespeare: Lessons from a Renaissance Education, dat eerder dit jaar uitkwam. Kunnen sonnetten ons helpen te denken als Shakespeare?

Eén hoofdstuk, “Of Constraint,” gaat over veel van wat we hebben besproken. Kunstenaars hebben altijd binnen grenzen gewerkt, manieren gevonden om die grenzen op te rekken in hun eigen voordeel, die grenzen herzien voor nieuwe omstandigheden, nieuwe gelegenheden. We denken allemaal via overgeërfde vormen. Een deel van onze taak, als creatieve mensen, is om ons een weg te banen in die vormen, door die vormen heen te denken: hoe kunnen we ze levendig maken voor ons vandaag, ook al zien ze er op het eerste gezicht dood uit? Zowel de Bervin als de Williams boeken zijn goede voorbeelden van die voortdurende levendigheid, waarbij de sonnetten in geheel nieuwe richtingen worden genomen die in 1609 nooit voorzien hadden kunnen worden.

Waarom wilde u het boek schrijven? Was het een gevoel dat het onderwijs vandaag de dag te wensen overlaat en had u sterk het gevoel dat u daar iets over wilde zeggen?

Het boek kwam voort uit twee parallelle lijnen: een professionele, een ouderlijke.

Als professor had ik veel gelezen over het soort onderwijs, het soort intellectuele infrastructuur dat Shakespeare’s creativiteit tot bloei zou hebben gebracht. Toegegeven, veel van die praktijken zijn vandaag de dag ronduit achterlijk voor ons, en we zouden ze terecht nooit meer in ere willen herstellen. Maar sommige zijn nog steeds effectief en het waard om in stand te houden – zoals zoiets basaals als het kopiëren van een goed model, en het puzzelen over waarom het werkt. Shakespeare zien als een maker heeft me een betere leraar gemaakt (hoop ik!), omdat ik ernaar streef leerlingen te helpen hem te zien als iemand die vormen erft (en aanpast), in plaats van als een op zichzelf staand genie.

Als ouder was ik gefrustreerd over sommige ervaringen die mijn kinderen de afgelopen tien jaar op school hadden opgedaan, deels omdat we sommige dingen hebben opgedeeld in twee-eenheden die eigenlijk niet binair zijn. Zo denken we bijvoorbeeld dat imitatie het tegenovergestelde is van creativiteit. We hebben een geromantiseerd idee van creativiteit, dat ontstaat door gewoon te doen wat je wilt, en dat imitatie gewoon slaafs is (een modifier die vaak wordt gebruikt), iets dat creativiteit verstikt.

In feite, in de beste omstandigheden, is het imiteren van een andere schepper een geweldige manier voor je om erachter te komen wat je zelf wilt doen. We geven dit gemakkelijk toe in lichamelijke praktijken, zoals piano oefenen, of een bepaalde danshouding aanhouden, of een beweging maken in sport. Je imiteert, en je imiteert, en uiteindelijk wordt de oefening een deel van je eigen repertoire – een van de vele dingen die je kunt doen als een volledig autonoom mens, die zichzelf uitdrukt in de wereld. Zoals ik al zei: we erkennen graag de deugden van imitatie in muziek en sport, maar zijn minder bereid hetzelfde toe te geven in de kunsten van het lezen, schrijven en denken. Maar een deel van de manier waarop we allemaal goede lezers en schrijvers en denkers worden, is door modellen na te volgen die we bewonderen. Dat is niet slecht. Dat is een gezonde ontwikkelingsfase – en ik denk dat dat iets is wat onderwijshervormingen van de afgelopen decennia zijn vergeten.