Onder het gladde vernis van supermarkt automatisering schuilt een lelijke waarheid: Er is veel winkeldiefstal gaande in de zelfscanende kassastrook. Maar noem het geen winkeldiefstal. De jongens van verliespreventie geven de voorkeur aan “externe inkrimping.”
Zelfkassa diefstal is zo wijdverspreid dat een hele lingo is ontstaan om de tactiek te beschrijven. Een T-bone ($13,99/lb) afrekenen met een code voor een goedkope ($0,49/lb) variëteit aan producten is “de bananentruc”. Als een blikje Illy espresso de lopende band verlaat zonder gescand te worden, heet dat “de doorgeefluik”. “De wisseltruc” is meer arbeidsintensief: Haal de sticker van iets goedkoops en leg hem over de streepjescode van iets duurs. Zorg ervoor dat beide items zijn ongeveer hetzelfde gewicht, om te voorkomen dat triggering die vervelende “onverwachte item” waarschuwing in de bagging gebied.
Hoe vaak zijn zelf-scanning oplichting? Als anonieme online vragenlijsten een indicatie zijn, heel vaak. Toen Voucher Codes Pro, een bedrijf dat coupons aanbiedt aan internet shoppers, 2.634 mensen ondervroeg, gaf bijna 20 procent toe in het verleden te hebben gestolen bij de zelfkassa. Meer dan de helft van die mensen zei dat ze het systeem hadden misbruikt omdat detectie door de winkelbeveiliging onwaarschijnlijk was. Een onderzoek uit 2015 naar zelfkassa’s met handscanners, uitgevoerd door criminologen van de Universiteit van Leicester, vond ook bewijs voor wijdverspreide diefstal. Na het controleren van 1 miljoen self-checkout-transacties in de loop van een jaar, met een totale omzet van 21 miljoen dollar, ontdekten ze dat bijna 850.000 dollar aan goederen de winkel verliet zonder te zijn gescand en betaald.
De Leicester-onderzoekers concludeerden dat het gemak van diefstal waarschijnlijk mensen inspireert die anders misschien niet zouden stelen om dit te doen. In plaats van een winkel binnen te lopen met het voornemen iets mee te nemen, kan een shopper aan het eind van de rit besluiten dat een korting op zijn plaats is. Zoals een winkelbediende tegen de onderzoekers zei: “Mensen die traditioneel niet van plan zijn om te stelen… als ik er 20 koop, kan ik er vijf gratis krijgen”. De auteurs stelden verder dat winkeliers een deel van de schuld voor het probleem dragen. In hun ijver om arbeidskosten te besparen, zei de studie, kunnen supermarkten worden gezien als het hebben van “een misdaad-genererende omgeving” die winst bevordert “boven sociale verantwoordelijkheid.”
Of het nu uit sociale verantwoordelijkheid of frustratie over krimp is, sommige retailers, waaronder Albertsons, Big Y Supermarket, Pavilions en Vons, hebben de zelfscanning teruggeschroefd of afgeschaft, althans in sommige winkels. Maar anderen blijven het toevoegen. Wereldwijd wordt verwacht dat het aantal self-checkout terminals volgend jaar 325.000 zal bedragen, tegenover 191.000 in 2013. Ondertussen neemt op sommige plaatsen de kans af dat je gestraft wordt voor winkeldiefstal. Zelfs als een manager aangifte wil doen, kunnen veel politiediensten niet worden lastiggevallen met supermarktdiefstal. In 2012 voerde de politie van Dallas bijvoorbeeld een nieuw beleid in: Agenten zouden niet langer routinematig reageren op oproepen voor winkeldiefstal voor een bedrag van minder dan $50. In 2015 werd de drempel nog eens verhoogd, tot $ 100.
Misschien is het niet verwonderlijk dat sommige mensen gemakkelijker stelen van machines dan van menselijke kassières. “Iedereen die voor meer dan de helft van zijn spullen in zelfkassa’s betaalt, is een totale idioot,” leest een van de meer militante commentaren in een Reddit-discussie over het onderwerp. “Er is GEEN MORAAL PROBLEEM om te stelen van een winkel die je dwingt om zelfkassa te gebruiken, punt uit. ZIJ LATEN JE WERKEN IN HUN WINKEL.” Barbara Staib, de directeur communicatie van de National Association for Shoplifting Prevention, gelooft dat zelfkassa’s mensen in de verleiding brengen die al geneigd zijn tot winkeldiefstal, door hen in staat te stellen hun gedrag te rationaliseren. “De meeste winkeldieven zijn in feite burgers die zich aan de wet houden. Ze zouden achter je aanlopen om het biljet van 20 dollar dat je liet vallen terug te geven, omdat je een mens bent en je die 20 dollar zou missen.” Maar een robotkassier verandert de vergelijking: Het “geeft de valse indruk van anonimiteit,” zegt Staib. “Dit geeft mensen blijkbaar de kracht om te stelen.”
Wat niet wil zeggen dat alle shoppers zich even machtig voelen. Frank Farley, een psycholoog aan de Temple University, zegt dat veel supermarktdieven wat hij noemt Type-T (als in “sensatie”) persoonlijkheden hebben: “Winkelen kan behoorlijk saai zijn omdat het zo’n routine is, en dit is een manier om de routine interessanter te maken. Dit kunnen mensen zijn die risico’s nemen, die stimulatie zoeken.” Volgens deze theorie worden sommige Type Ts base jumpers of maffia-huurmoordenaars, terwijl anderen genoegen nemen met het jatten van Brie en biologische tomaten van Safeway.
Dit artikel verschijnt in de gedrukte editie van maart 2018 met de kop “De bananentruc.”