Volwassen criminaliteit viert hoogtij in Honduras. Ondanks een recente neerwaartse trend blijft het moordcijfer een van de hoogste ter wereld. Armoede, geweld en onveiligheid veroorzaken een aanzienlijke uitstroom van migranten en asielzoekers. Mensenrechtengroeperingen maakten melding van ongerechtvaardigd dodelijk geweld en ander buitensporig gebruik van geweld door veiligheidstroepen tijdens een hardhandig optreden van politie en leger tegen publieke protesten tussen maart en juli. Het harde optreden heeft verscheidene doden en nog veel meer gewonden geëist. Het was niet duidelijk hoeveel van de doden of gewonden het slachtoffer waren van buitensporig geweld door de autoriteiten.
Journalisten, milieuactivisten en lesbiennes, homoseksuelen, biseksuelen en transgenders (LGBT) zijn kwetsbaar voor geweld. De pogingen om de openbare veiligheidsinstellingen te hervormen zijn tot stilstand gekomen. Het gerechtelijk apparaat en de politie, die gebukt gaan onder corruptie en misbruik, blijven grotendeels ondoeltreffend. Straffeloosheid voor misdaden en schendingen van de mensenrechten is de norm.
De missie ter ondersteuning van de strijd tegen corruptie en straffeloosheid in Honduras (MACCIH), opgericht in 2016 door middel van een overeenkomst tussen de regering en de Organisatie van Amerikaanse Staten (OAS), heeft een klein aantal zaken onderzocht waarbij sprake was van corruptie van hoge ambtenaren. In september bespraken ambtenaren de vraag of het mandaat van het MACCIH, dat eind 2019 zou aflopen, moest worden verlengd. In november installeerden de Hondurese regering en de secretaris-generaal van de Organisatie van Amerikaanse Staten (OAS), een evaluatiecommissie om de prestaties van MACCIH te beoordelen, voorafgaand aan het onderzoek naar het al dan niet verlengen van het mandaat.
Politiemisbruik en corruptie
In december 2018 keurde de wetgevende macht een resolutie goed om het mandaat van een speciale commissie voor de herstructurering van de politiehervorming, belast met het verwijderen van actieve leden van de nationale politie die hun plichten niet vervullen, te verlengen tot januari 2022. In juni 2019 was bijna de helft van de meer dan 13 500 door de commissie beoordeelde politieambtenaren verwijderd wegens feiten die zij tijdens hun ambtstermijn als ambtenaar hadden gepleegd. De commissie is echter bekritiseerd vanwege haar ondoorzichtigheid en verschillende van de bijna 6.000 ontslagen agenten zijn door de politie gearresteerd voor vermeende criminele handelingen die na hun ontslag zijn gepleegd. Dit heeft de regering er in juli toe aangezet een elitepolitiemacht op te richten die toezicht moet houden op de activiteiten van ontslagen politieagenten nadat zij uit de instelling zijn gezuiverd.
In februari beschuldigde de Nationale Raad voor Corruptiebestrijding, een onafhankelijke groepering uit het maatschappelijk middenveld, voormalig president Porfirio Lobo er ten overstaan van de Speciale Vervolgingseenheid tegen Straffeloosheid van Corruptie van dat hij tijdens zijn presidentschap overheidsgelden had verduisterd. In mei kondigde het MACCIH aan dat het een onderzoek instelde naar Lobo omdat hij drugsgeld zou hebben witgewassen voor zijn verkiezingscampagne. Lobo ontkent de beschuldigingen.
In augustus meldden de media dat een rechtbank voormalig First Lady Rosa Elena Bonilla, echtgenote van ex-president Lobo, tot 58 jaar gevangenisstraf had veroordeeld op beschuldiging van corruptie. Het was de eerste veroordeling door de MACCIH.
In augustus meldden de media dat federale aanklagers van de Verenigde Staten documenten hadden vrijgegeven waarin de Hondurese president Juan Orlando Hernández werd beschuldigd van een samenzwering met zijn broer Juan Antonio Hernández van drugshandel en witwaspraktijken. Na een proces van twee weken in de VS werd Hernández in oktober veroordeeld wegens drugssamenzwering. Hij zal in januari 2020 worden veroordeeld. President Hernández, die niet is aangeklaagd, heeft de beschuldigingen “categorisch ontkend”.
Onafhankelijkheid van de rechterlijke macht
Juristen worden geconfronteerd met inmenging van de uitvoerende macht en anderen, waaronder particuliere actoren met banden met de regering. In augustus meldde de speciale rapporteur van de Verenigde Naties inzake de onafhankelijkheid van rechters en advocaten dat vier rechters van de constitutionele kamer van het Hooggerechtshof om politieke redenen door het Congres waren afgezet en hij wees op het gebrek aan transparantie bij rechterlijke benoemingen en het gebrek aan openbare controle bij de benoeming van hoge ambtenaren.
Het neerslaan van protesten
In april braken in het hele land protesten en stakingen uit naar aanleiding van de goedkeuring van verordeningen voor de herstructurering van het gezondheids- en onderwijsstelsel. De verordeningen werden in april ingetrokken, maar de protesten gingen door. Er volgden meer demonstraties naar aanleiding van beschuldigingen van corruptie aan het adres van president Hernández.
Lokale mensenrechtenorganisaties meldden dat bij het harde optreden tussen maart en juli ten minste zes doden en 80 gewonden zijn gevallen en dat 48 mensen willekeurig zijn gearresteerd. Het Bureau van de Hoge Commissaris voor de Mensenrechten in Honduras (OACNUDH) en de Inter-Amerikaanse Commissie voor de Mensenrechten (IACHR) hebben hun bezorgdheid geuit over berichten dat veiligheidstroepen met scherp op demonstraties hebben geschoten.
Vrijheid van meningsuiting, vereniging en vergadering
Internationale organisaties voor persvrijheid melden dat journalisten nog steeds het doelwit zijn van bedreigingen en geweld, zowel door individuen als door staatsagenten.
De Hondurese ombudsman voor de mensenrechten, CONADEH, meldde dat vanaf september 2019 79 journalisten waren gedood sinds oktober 2001, en dat 91 procent van die moorden onbestraft bleef.
In maart doodden gewapende mannen in Nacaome Valle TV-verslaggever Leonardo Gabriel Hernández uit vergelding, zei de politie, voor Hernández’ werk waarin hij georganiseerde criminele groepen blootlegde. In mei werd een nieuw wetboek van strafrecht aangenomen dat de misdrijven smaad, laster en eerroof handhaaft, die allemaal zijn gebruikt om journalisten te vervolgen voor “misdaden tegen de eer”. In augustus kondigde het Congres aan dat het deze misdrijven zou decriminaliseren en alleen nog civiele procedures zou toestaan. Vanaf november zat Radio Globo-directeur David Romero nog steeds in de gevangenis, waar hij volgens de Hondurese persvrijheidsorganisatie C-Libre een straf van 10 jaar uitzat wegens smaad. Hij werd oorspronkelijk veroordeeld in 2016, en het Hooggerechtshof bevestigde de veroordeling in januari.
Omwille van hun vage en brede formulering, kunnen andere bepalingen van het nieuwe wetboek van strafrecht de rechtmatige uitoefening van het recht op protest en vergadering strafbaar stellen. Het gaat onder meer om het misdrijf “verstoring van de openbare orde”, dat vaag gedefinieerd is als “geweld of ernstige intimidatie die een bevolking of een deel ervan angst aanjaagt”. De code gebruikt ook overdreven brede taal bij het definiëren van de misdrijven “illegale vergadering”, “demonstraties” en “terrorisme”. In juli 2019 hebben de IACHR en OHCRH hun bezorgdheid geuit over deze bepalingen en opgeroepen tot herziening ervan. In november heeft de wetgever de inwerkingtreding van het wetboek van strafrecht, die gepland was voor november 2019, uitgesteld tot mei 2020.
Aanvallen op advocaten, mensenrechtenverdedigers en milieuactivisten
De speciale VN-rapporteur voor de situatie van mensenrechtenverdedigers noemt Honduras een van de gevaarlijkste landen in Latijns-Amerika voor mensenrechtenverdedigers.
In februari stierven Salomón Matute en zijn zoon Juan Samael Matute, beiden Tolupan-inheemse personen die behoorden tot de San Francisco Locomapa-stam en de Brede Beweging voor Waardigheid en Rechtvaardigheid (MADJ), aan schotwonden ondanks “voorzorgsmaatregelen” die in 2013 door de IACHR werden toegekend om ervoor te zorgen dat de regering hen zou beschermen.
In oktober werd María Digna Montero, een lid van de Hondurese Zwarte Broederlijke Organisatie (OFRANEH) en een verdediger van het inheemse land en de cultuur van de Garifuna, in haar huis in Colón neergeschoten en gedood door onbekenden.
In november 2018 heeft een rechtbank zeven mannen schuldig bevonden aan de moord in 2016 op milieu- en inheemse-rechtenactiviste Berta Cáceres. Onder de veroordeelden bevond zich een voormalig hoofd van de beveiliging van Desarrollos Energéticos SA (DESA), het bedrijf dat de Agua Zarca-dam bouwt, waartegen Cáceres campagne had gevoerd op het moment van haar moord.
Lokale activisten hebben kritiek geuit op het officiële mechanisme voor de bescherming van journalisten, mensenrechtenverdedigers en operatoren van justitie, dat in 2015 is opgericht, omdat het ontbreekt aan uniforme criteria bij het toekennen van beschermingsmaatregelen en omdat het ineffectief is.
Seksuele geaardheid en genderidentiteit
Volging op basis van genderidentiteit of seksuele geaardheid is wijdverbreid in Honduras. Verschillende agentschappen van de Verenigde Naties die in Honduras werken, hebben opgemerkt dat geweld tegen LGBT-individuen hen dwingt tot “interne ontheemding” of tot vluchten op zoek naar internationale bescherming. De regering van Honduras houdt geen gegevens bij over moorden op basis van seksuele geaardheid of genderidentiteit, maar het Lesbisch Netwerk Cattrachas meldde dat tussen januari en augustus 2019 ten minste 26 LHBT’s waren vermoord. In één geval gedocumenteerd door Human Rights Watch in juni 2019, werd een transgender vrouw gedood en verminkt in de buurt van San Pedro Sula in een schijnbare haatmisdaad.
In maart ging een nieuwe adoptiewet in werking die koppels van hetzelfde geslacht verbiedt om kinderen te adopteren.
Seksuele en Reproductieve Rechten van Vrouwen
Abortus is in Honduras onder alle omstandigheden illegaal, ook bij verkrachting en incest, wanneer het leven van de vrouw in gevaar is en wanneer de foetus buiten de baarmoeder niet zal overleven. Volgens het nieuwe wetboek van strafrecht kunnen vrouwen en meisjes die een zwangerschap afbreken, gevangenisstraffen tot zes jaar krijgen. De wet sanctioneert ook abortusaanbieders.
De regering verbiedt ook noodanticonceptie, of de “morning after pil”, die zwangerschap kan voorkomen na verkrachting, onbeschermde seks of een conceptief falen.
Kinderrechten
In 2017 heeft het Hondurese Congres unaniem een wetsvoorstel aangenomen dat alle kindhuwelijken van personen onder de 18 jaar illegaal maakt. Het nieuwe wetsvoorstel vervangt wetgeving die eerder toestond dat meisjes op hun 16e trouwden met toestemming van familie. UNICEF meldt dat een derde van alle Hondurese meisjes voor hun 18e trouwt.
CONADEH’s Internal Displacement Unit meldt dat de gedwongen rekrutering van kinderen door bendes of criminele groepen de vijfde meest voorkomende reden is dat Hondurezen in het eerste semester van 2019 in eigen land ontheemd raakten. UNICEF heeft gemeld dat er geen betrouwbare statistieken bestaan over het aantal kinderen dat in deze groepen is gerekruteerd.
Gevangenisomstandigheden
Inhumane omstandigheden, waaronder overbevolking, ontoereikende voeding en slechte sanitaire voorzieningen zijn endemisch in Hondurese gevangenissen. Een onderzoek van december 2018 door het Nationaal Comité ter voorkoming van foltering, wrede, onmenselijke of onterende behandeling, een officiële instantie, meldde dat de gevangenissen van het land 21.004 gedetineerden herbergden, een cijfer dat het dubbele is van een decennium eerder.
Migranten en vluchtelingen
In januari begon zich een nieuwe migrantenkaravaan te vormen in San Pedro Sula, in de richting van Mexico en de Verenigde Staten. De media meldden dat de Hondurese autoriteiten Hondurezen belemmerden en in sommige gevallen verhinderden het land te verlaten door identiteitsdocumenten te eisen, controleposten en blokkades op te zetten en zelfs de karavaan met traangas te bestoken. De IACHR uitte zijn bezorgdheid over het gebruik van geweld en andere maatregelen om te voorkomen dat mensen het land verlaten, en drong er bij Honduras op aan de rechten van de migranten te waarborgen, met inbegrip van het recht om welk land dan ook te verlaten.
In september ondertekenden Honduras en de VS een “samenwerkingsovereenkomst inzake asiel” die Honduras verplicht asielzoekers op te vangen die door de VS worden doorverwezen. Volgens de overeenkomst kan Honduras de migranten niet terugsturen of verwijderen totdat hun asielzaken zijn opgelost door de federale autoriteiten van de VS.
Key International Actors
In maart bevestigde het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken dat het de hulp aan Guatemala, Honduras en El Salvador stopzette, nadat president Donald Trump kritiek had geuit op de landen in de noordelijke driehoek vanwege hun vermeende gebrek aan actie bij het tegenhouden van de noordelijke caravans. In juni kondigden de VS aan dat ze een deel van de hulp zouden hervatten, maar dat ze nieuwe financiering zouden stopzetten als landen er niet in zouden slagen de migratie naar de Verenigde Staten te verminderen. In oktober kondigden de VS het gedeeltelijke herstel aan van eerder bevroren buitenlandse hulp aan Honduras, evenals aan El Salvador en Guatemala, nadat alle drie de landen samenwerkingsovereenkomsten inzake asiel hadden gesloten met de VS.
In april spande de IACHR bij het Inter-Amerikaanse Hof voor de Rechten van de Mens een zaak aan tegen Honduras in verband met de buitengerechtelijke executie van een transseksuele vrouw en mensenrechtenactiviste in 2009, terwijl een uitgaansverbod van kracht was. De IACHR stelde vast dat de moord was ingegeven door vooroordelen ten aanzien van haar genderidentiteit en -expressie. Het hof hield rekening met de context van geweld tegen en discriminatie van LGBT’s in Honduras.
In mei bezocht de IACHR Honduras, als vervolg op haar bezoek in 2018.
De speciale rapporteur van de VN over de onafhankelijkheid van rechters en advocaten bezocht Honduras in augustus 2019 en rapporteerde dat “Honduras dringend regeringsmaatregelen nodig heeft om de nationale capaciteiten voor corruptiebestrijding te versterken en de onafhankelijkheid van zijn rechtssysteem te versterken.”
In augustus heeft de VN-werkgroep bedrijfsleven en mensenrechten Honduras bezocht om te beoordelen hoe de regering en het bedrijfsleven zich kwijten van hun verantwoordelijkheid om mensenrechtenschendingen en negatieve effecten in verband met bedrijfsactiviteiten te voorkomen, te verzachten en te verhelpen. Het voorlopige rapport documenteert dat toegang tot, gebruik van en controle over land door bedrijven een terugkerende kwestie is die aan de wortels ligt van veel sociale conflicten.
In oktober publiceerde de IACHR haar rapport over de mensenrechtensituatie in Honduras na een bezoek aan het land in 2018. Het rapport identificeert institutionele tekortkomingen en tekortkomingen op het gebied van mensenrechten, en benadrukt hoe gebrek aan toegang tot justitie “heeft geleid tot een structurele straffeloosheid die ernstige schendingen van de mensenrechten bestendigt.”