Waarom krijgen meisjes en vrouwen niet de titel “Junior”, “II”, enz., als ze naar hun moeder vernoemd zijn, zoals jongens die naar hun vader vernoemd zijn? -Jorge Martinez
U hebt vast wel eens gehoord van die bekende Engelse Elizabeth II.
U denkt misschien dat de naamgeving van monarchen niets met uw vraag te maken heeft. Maar dat hebben ze wel. Ze illustreren wat hier aan de hand is: Het nageslacht dat opvallend genummerd (of hoe dan ook chronologisch gerangschikt) moet worden, is degene die regeert, en over het algemeen, hoewel niet altijd, zijn dat mannen.
Ik wil niet te veel de nadruk leggen op de valhand van het patriarchaat. Een kind een naam geven is vooral een praktische zaak. De eerste zaak is vast te stellen tot welke familie of stam je behoort. In de oudheid, en ook nu nog in aanzienlijke mate, waren dat de mensen die je steunden. Om overlapping te voorkomen, werden vaak extra namen of achtervoegsels toegevoegd.
Sommige daarvan waren minder vindingrijk dan andere. Toen de vroege Romeinen hun kinderen op het rechte pad wilden houden, hebben ze hen kennelijk genummerd. De Romeinse keizer die wij kennen als Augustus heette in zijn jeugd Octavianus, van het Latijn voor achtste. Dat is niet omdat Augustus zelf het achtstgeboren kind was; ten tijde van de keizer was Octavianus een familienaam en had hij elke numerieke betekenis verloren. Maar misschien was een van zijn voorouders dat wel geweest.
Voor meisjes in het klassieke Rome bleef de opeenvolgende naamgeving echter letterlijk beschrijvend, omdat alle meisjes in een familie dezelfde naam droegen, de vrouwelijke vorm van de familienaam, vaak zonder onderscheidende voornamen. Dus opeenvolgende namen: de dochters van de generaal Scipio Africanus, wiens achternaam Cornelius was, stonden bekend als Cornelia Africana Major en Cornelia Africana Minor – Grote Cornelia en Kleine Cornelia. (Hun moeder was Aemilia Tertia, Aemilia de derde. Of zij het derde meisje was onder haar broers en zussen weten we niet.
Maar dit waren namen in geboortevolgorde. De zaken worden interessanter als we ons richten op de namen van generaties – het vernoemen van een kind naar een ouder of een andere voorouder. Het geven van patroniemen aan kinderen – namen die zijn afgeleid van die van hun vaders – is in sommige culturen gebruikelijk. Vladimir Poetins tweede naam is Vladimirovitsj, zoon van Vladimir, omdat (duh) dat ook de naam van zijn vader was. Russische vrouwen hebben ook patroniemen: bv. Svetlana Iosifovna Alliluyeva, genoemd naar haar vader, Jozef Stalin.
Het gebruik van matroniemen is daarentegen zeldzaam. In de jaren 1800 werd het soms opgevat als het teken van een bastaard, wiens vader ofwel niet bekend was, ofwel het kind had verstoten. En nee, de in Spaanstalige landen gebruikelijke praktijk waarbij een kind familienamen van vaders- en moederszijde krijgt – bijvoorbeeld Gabriel García Márquez, zoon van Gabriel Eligio García en Luisa Santiaga Márquez Iguarán – geldt niet echt als een uitzondering: Wat daar wordt gecombineerd zijn in feite de familienamen van de vader en de grootvader van moederszijde van het kind.
Eenduidiger uitzonderingen bestaan wel. In de Griekse literatuur wordt de held Achilles soms aangeduid als “Achilles, zoon van Thetis,” een zeegodin. Maar zie je wel: Achilles’ vader was een gewone sterfelijke koning, Peleus. Toen de oude man zich eenmaal aan Thetis verbond, was hij hoger in rang.
Je begrijpt wat ik bedoel. In een door mannen gedomineerde wereld, is een zoon vernoemd naar zijn vader heel gewoon. Een dochter naar haar moeder vernoemd is tamelijk ongewoon, en een dochter wier vernoeming wordt aangekondigd met de titel “Junior” of “II” verraadt een vrouw – of misschien twee vrouwen – van ongewone status. Beschouw een paar moderne voorbeelden:
1. Anna Eleanor Roosevelt Jr. was het eerstgeboren kind en enige dochter van president Franklin Delano Roosevelt en Anna Eleanor Roosevelt. In documenten van het Hooggerechtshof van New York werd de jongere Anna Eleanor niet alleen “2e” genoemd, maar haar moeder ook “Sr.”
2. Winifred Sackville Stoner Jr. was een wonderkind dat als peuter een klassieke opvoeding kreeg van haar gelijknamige moeder. Ze zou zes talen spreken, typen op zesjarige leeftijd en Moeder de Gans vertalen in het Esperanto op achtjarige leeftijd. Ze was een productieve versierster en is het best bekend van het couplet “In veertienhonderd tweeënnegentig / zeilde Columbus de blauwe oceaan over.” Mère et fille toerde in de jaren twintig door de VS op zoek naar andere genieën.
3. Omroepjournaliste Dorothy Fuldheim paste het achtervoegsel “Jr.” toe op haar dochter met dezelfde naam, die opgroeide tot professor aan de Case Western Reserve University.
4. Carolina Herrera Jr. ontwerpt parfums voor haar moeder, de modeontwerpster.
5. Nancy Sinatra, dochter van Frank Sinatra en Nancy Barbato Sinatra, wordt soms aangeduid als Nancy Sinatra Jr. De oudere Nancy is vooral bekend als de echtgenote van de ene entertainer en de moeder van de andere. Maar als ik kijk naar andere vrouwen die hun dochters naar zichzelf hebben vernoemd, denk ik dat ze niet iemand is die ik zou willen tegenkomen. -Cecil Adams