Klinische praktijk – IM-injecties: Hoe is uw techniek?

Een goede injectietechniek kan het verschil betekenen tussen minder pijn en letsel. Angela Cocoman en John Murray leggen uit

Het toedienen van intramusculaire injecties is een veel voorkomende verpleegkundige interventie in de klinische praktijk.1 Dit artikel is bedoeld om de aandacht te vestigen op de injectieplaatsen die worden gebruikt voor intramusculaire injecties en op de beste praktijken voor het toedienen van IM-injecties.

Het belang van een goede injectietechniek kan niet worden onderschat. Men mag niet vergeten dat tot de mogelijke complicaties van IM-injectie behoren: abces, cellulitis, weefselnecrose, granuloom, spierfibrose, contracturen, hematoom en letsel aan bloedvaten, botten en perifere zenuwen.2 Hoewel IM-injectie een courante verpleegkundige praktijk is, is er een gebrek aan richtlijnen voor het verplegend personeel op dit gebied.3,4 Er is geschetst dat er geen werkbeleid of procedures voor het toedienen van injecties zijn waarnaar het verplegend personeel kan verwijzen.3 Bovendien is het mogelijk dat de techniek en de voorbereiding door bepaalde personeelsleden niet met bewijzen worden gestaafd.4

Sites van het bovenbeen (Rectus femoris en Vastus lateralis)
De opname van geneesmiddelen uit het bovenbeen is langzamer dan uit de arm, maar sneller dan uit de bil, waardoor een betere serumconcentratie van geneesmiddelen mogelijk is dan met de bilspieren.5

Een IM-injectie geven in de Vastus lateralis-plek

• Om de injectieplaats in het bovenbeen te vinden, maakt u een denkbeeldige doos op het bovenbeen. Zoek de lies. Eén handbreedte onder de lies wordt de bovengrens van de doos
• Zoek de bovenkant van de knie. Een handbreedte boven de knie wordt de ondergrens van het doosje
• Ruk de huid om hem strak te trekken
• Steken de naald loodrecht (90°) op de huid in
• Tot 2 ml vloeistof kan op deze plaats worden toegediend

De dij kan worden gebruikt wanneer andere plaatsen gecontra-indiceerd zijn of door cliënten die hun eigen medicatie toedienen, omdat het gemakkelijk beschikbaar is in zittende of liggende positie. Het grootste nadeel is echter dat injecties in de Rectus femoris aanzienlijk ongemak kunnen veroorzaken.6

Deze plaats kan worden gebruikt voor zuigelingen, kinderen en volwassenen. De gebruikte naaldlengte is gewoonlijk 2,5 cm of minder.

De dorsogluteale plaats
Deze plaats wordt gewoonlijk het buitenste kwadrant genoemd en is gecontra-indiceerd bij kinderen.

IM injectie in de Gluteus medius plaats (bil)

• Zoek de trochanter. Dit is het knobbelige bovenste deel van het lange bot in het bovenbeen (femur). Het heeft de grootte van een golfbal
• Zoek de achterste bekkenkam. Veel mensen hebben ‘kuiltjes’ over dit bot
• Teken een denkbeeldige lijn tussen de twee botten
• Na het midden van de denkbeeldige lijn te hebben gevonden, zoekt u een punt een centimeter in de richting van de kop. Dit is de plaats (X) om de naald in te brengen
• Strek de huid strak
• Houd de injectiespuit vast als een potlood of een dartpijl. Steek de naald in een rechte hoek op de huid
• Op deze plaats kan tot 3 ml vloeistof worden toegediend

De aanwezigheid van belangrijke zenuwen en bloedvaten, de relatief langzame opname van medicatie op deze plaats in vergelijking met andere plaatsen en de dikke laag vetweefsel die er gewoonlijk op zit, maken deze plaats problematisch.7 De nervus ischiadicus en de superieure gluteale slagader liggen slechts enkele centimeters van de injectieplaats verwijderd, zodat grote zorg moet worden besteed aan het nauwkeurig identificeren van de herkenningspunten. Palperen van het ileum en de trochanter is belangrijk; alleen gebruik maken van visuele berekeningen kan ertoe leiden dat de injectie te laag wordt geplaatst en andere structuren worden verwond.8

Risico’s verbonden aan een IM-injectie op de dorsogluteale plaats

• Contact met nervus ischiadicus
• Contact met de superieure gluteale slagader
• Te veel vetweefsel – slechte absorptiesnelheid.

De deltaspier
De gemakkelijke toegankelijkheid, vooral in een ambulante omgeving, draagt mogelijk bij tot de frequentie waarmee de deltaspier voor IM-injecties wordt gebruikt. Deze plaats wordt gebruikt voor immunisaties/niet-irriterende geneesmiddelen, vandaar dat vaccins die gewoonlijk een klein volume hebben, vaak in de deltaspier worden toegediend.9 Dit is een betrekkelijk klein gebied en de spiermassa, vooral bij geatrofieerde patiënten, en de nabijheid van de nervus radialis, de arteria brachialis en de benige uitsteeksels op deze plaats, betekent dat er meer substantiële letsels kunnen optreden.

Een IM-injectie geven in de deltaspier

• Zoek de knobbelige top van de arm (processus acromion)
• De bovengrens van een omgekeerde driehoek ligt twee vingerbreedten van het processus acromion
• Strek de huid en trek de spier op
• Steken de naald loodrecht op de huid in het midden van de omgekeerde driehoek

Voorzichtigheid: Dit is een kleine plaats – geef slechts 1-2 ml of minder vloeistof op deze plaats

Het is belangrijk om het volume van de medicatie te beperken op basis van de grootte van de spier, d.w.z. 0,5-2 ml.

De ventrogluteale plaats
De ventrogluteale plaats biedt de grootste dikte van de bilspier (bestaande uit zowel de gluteus medius als de gluteus minimus), is vrij van doordringende zenuwen en bloedvaten, en heeft een smallere vetlaag van constante dunheid dan aanwezig is in de dorsogluteale.10

De ventrogluteale plaats heeft in de verpleegkundige literatuur veel aandacht gekregen en men is het er in brede kring over eens dat deze plaats de voorkeur verdient voor intramusculaire injectie.2 Er is in Ierland weinig onderzoek op dit gebied gedaan naar de mate waarin de ventrogluteale plaats wordt gebruikt.

Het geven van een IM-injectie in de ventrogluteale plaats

• Zoek de trochanter. Dit is het knobbelige bovenste deel van het lange bot in het bovenbeen (femur). Het is ongeveer zo groot als een golfbal
• Zoek de voorste bekkenkam
• Plaats de palm van uw hand over de trochanter. Wijs met de eerste vinger of wijsvinger naar de crista iliaca anterior. Spreid de tweede of middelvinger naar achteren, zodat u een ‘V’ maakt. De duim moet altijd naar de voorkant van het been wijzen. Gebruik altijd de wijsvinger en middelvinger om de ‘V’ te maken
• Geef de injectie tussen de knokkels van uw wijs- en middelvinger
• Strek de huid strak
• Houd de injectiespuit vast als een potlood of dartpijl. Steek de naald in een rechte hoek ten opzichte van de huid (90°)
• Op deze plaats kan tot 3 ml vloeistof worden toegediend7

Het toedienen van een IM-injectie
Er is een grote hoeveelheid onderzoek beschikbaar waardoor de verpleegkundige praktijk zich kan laten leiden bij het toedienen van intramusculaire injecties en het is de verantwoordelijkheid van de opleiders van verpleegkundigen om ervoor te zorgen dat er goed geïnformeerde richtlijnen worden opgesteld.4

Tracking technique: Een intramusculaire injectie is
ontworpen om geneesmiddelen diep in het spierweefsel te deponeren

Er is gesuggereerd4 dat de volgende punten in klinische richtlijnen moeten worden opgenomen:

• IM-injecties moeten waar mogelijk in de ventrogluteale regio worden toegediend
• De medicatie moet worden toegediend met een naald die lang genoeg is om de spier te bereiken zonder onderliggende structuren te penetreren
• De patiënt moet zo worden gepositioneerd dat de spier ontspant
• De ‘Z track’-techniek moet te allen tijde worden gebruikt (zie schema).

Deze maatregelen moeten een optimale verpleegkundige zorg voor de patiënt waarborgen.

Angela Cocoman is docent geestelijke gezondheid aan DCU en John Murray is wijkverpleegkundige geestelijke gezondheid voor Water ford Mental Health Services (HSE South Eastern Area)

1. Greenway K. Using the ventral gluteal site for intramuscular injection. Nursing Standard 2004; 18 (29): 39-42
2. Small SP. Preventing sciatic nerve injury from intramuscular injection: literature review: J Advanced Nursing 2004; 47(3): 287-296
3. MacGabhan L. A comparison of two depot injection techniques. Nursing Standard 1996; 11(52): 33-37
4. McGarvey MA. Intramusculaire injecties: een overzicht van de verpleegkundige praktijk voor volwassenen. All Ireland J Nursing & Midwifery 2001; 1(5): 185-193
5. Newton M, Newtown DW, Fudin J. Reviewing the big three injection routes. Nursing 1992; 22: 34-42
6. Berger KJ, Williams MS. Fundamentals of Nursing: Samenwerken voor een optimale gezondheid. Appletone Large: Connecticut, 1992
7. Bolander VR. Sorenson & Luckmann’s Basic Nursing, A Psychophysiological Approach (3e ed.) Saunders: Philadelphia, 1994
8. Kozier et al. Techniques in Clinical Nursing (4th ed). Sage: California, 1993
9. Mallett J, Bailey C. The Royal Marsden NHS Trust Manual of Clinical Procedures (5th ed.) Blackwell Science: London, 1996
10. Zelman S. Notes on the techniques of intramuscular injection. Am J Med Sc 1961; 241: 47-58
11. Rodger MA, King L. Drawing up and administering intramuscular injections: a review of literature. J Advanced Nursing 2000; 31(3): 574-582

Klinische praktijk – IM-injecties: Hoe is uw techniek?