Smok w starożytnych Chinach

Smoki pojawiają się w mitologii wielu starożytnych kultur, lecz nigdzie indziej na świecie stworzenie to nie było tak czczone jak w Chinach. Tam, w wyraźnym kontraście do innych światowych mitologii, smok był prawie zawsze postrzegany w pozytywnym świetle i szczególnie kojarzony z życiodajnymi deszczami i źródłami wody. Uważany za najbardziej pomyślny znak roku, noszony na szatach cesarzy, przedstawiany w najcenniejszych materiałach, od złotej biżuterii do jadeitowych figurek, i z niezliczonymi odniesieniami w literaturze i sztukach performatywnych, smok był wszędzie w starożytnych Chinach i dziś jest tak duży w chińskiej psychice, jak nigdy dotąd.

Pochodzenie & Atrybuty fizyczne

Jeden z najwcześniejszych stworzeń pojawiających się w opowieściach i legendach starożytnych Chin, smok jest najczęściej przedstawiany jako olbrzymia i smukła bestia, która zamieszkuje źródła wody lub chmury. Chiński smok jest niezwykle potężny, a kiedy leci, zazwyczaj towarzyszą mu błyskawice i grzmoty. Nie wiadomo, kiedy, przez kogo i w jakiej rzeczywistości smok został po raz pierwszy wymyślony, chociaż niektórzy historycy sugerują związek z tęczą i „wężem z nieba”, który jest widoczny po ulewach lub przy wodospadach. Rzeźbione jadeitowe smoki zostały odkopane w miejscach kultury Hongshan, która może być datowana na 4500-3000 p.n.e., na długo przed pojawieniem się jakichkolwiek pisemnych zapisków o tym stworzeniu. Historyk R. Dawson daje następujący opis fizycznych atrybutów chińskiego smoka:

Jako główny wśród zwierząt, smok miał być złożony z wybitnych cech innych zwierząt. Tradycyjny opis daje mu rogi jelenia, czoło wielbłąda, oczy demona, szyję węża, brzuch morskiego potwora, łuski karpia, szpony orła, poduszki tygrysa i uszy wołu. (231)

Alternatywne opisy podają podobne atrybuty, ale czasami z ciałem węża, oczami królika, brzuchem żaby, oraz porożem jelenia. Other qualities of the dragon were that it could change its shape and size at will and disappear or reappear wherever it wola.

The Chinese scholar Wen Yiduo suggested that this fantastic collection of beastly parts was actually based on the political union of several different tribes, each with a different animal as their totem. Smok był więc symboliczną reprezentacją asymilacji tych plemion w jeden naród. Interesująca hipoteza, nie wyjaśnia jednak pojawienia się smoków na długo przed tym jak jakiekolwiek takie polityczne związki istniały we wczesnych chińskich społecznościach.

Powerers & Associations

Despite the dragon’s fearsome aspect it was not usually seen as the bad-intentioned monster that inhabits the myths of other cultures around the world where it is typically slain by a brave hero figure. W istocie, w Chinach smok był i jest uważany za sprawiedliwe i dobrotliwe stworzenie. To z tego powodu stał się związany z rządzeniem, a szczególnie z cesarzami Chin, którzy, w ich zdolności jako posiadacze Mandatu Niebios i jako przedstawiciel Boga na ziemi, muszą zawsze rządzić w sposób sprawiedliwy i bezstronny dla dobra wszystkich swoich poddanych.

Innym powodem dla którego władcy powinni naśladować smoki jest to, że stworzenie to było uważane za jedno z czterech najbardziej inteligentnych zwierząt (wraz z feniksem, jednorożcem i żółwiem). Jeden słynny mit mówi o smoku aktywnie pomagającym władcy, Yu Wielki (ok. 2070 BCE), legendarny założyciel dynastii Xia, któremu pomógł smok (lub faktycznie był smokiem) i żółw, by zarządzać wodami powodziowymi, które niszczyły jego królestwo i tak kontrolować je w lepszy system nawadniania.

Ludność, ogólnie, uważała smoka za symbol szczęścia i przynoszący bogactwo. Co więcej, starożytni rolnicy uważali, że smoki przynoszą bardzo potrzebne deszcze i wodę, aby wspomóc ich uprawy. Smoki były również uważane za odpowiedzialne za silne wiatry, burze gradowe, grzmoty, błyskawice i tornada – te ostatnie są nadal znane dzisiaj jako „smoczy wir” lub long juan feng. Jest również interesujące zauważyć, że wiele wczesnych przedstawień smoków w jadeicie jest okrągłych.

W wiejskich społecznościach, był taniec smoka, aby wzbudzić hojność stworzenia w znoszeniu deszczu i procesja, w której niesiono dużą figurę smoka wykonaną z papieru lub tkaniny rozpostartej na drewnianej ramie. Alternatywnie, małe smoki były robione z ceramiki lub niesiono transparenty z przedstawieniem smoka i napisanymi modlitwami proszącymi o deszcz. Za procesją podążali asystenci niosący wiadra z wodą, którzy za pomocą gałązek wierzby ochlapywali gapiów i wołali „Oto nadchodzi deszcz!”. Kiedy wydawało się, że zbliża się susza, innym apelem o deszcz było rysowanie obrazków smoków, które wieszano na zewnątrz domów.

Tańczące procesje miały też inny pożyteczny cel, którym było odpędzanie chorób i schorzeń, szczególnie w czasach epidemii. Taniec smoka stał się częścią wiejskich festiwali i stał się ściśle związany z obchodami Chińskiego Nowego Roku. Związek między smokami i deszczem, tańcem i uzdrawianiem może wywodzić się z szamanizmu, powszechnie praktykowanego w starożytnych Chinach.

W opowieściach ludowych istniała rasa smoków prowadzona przez ich smoczego króla Lung-Wang. Mając łuskowate ciała, cztery nogi i rogi mogły przybierać ludzką postać i porywać młode dziewczyny. Są one podobne do Nagas, wężopodobnych stworzeń z hinduskiego folkloru, które chronią źródła wody. W Chiński sztuka, te smok często posiadać wspaniały perła whose iridescent połysk przypominać tęcza i che móc the pomysł skarb łączyć z ten zjawisko.

Another tradycyjny wiara być że the Cztery Morze the świat (the antyczny Chińczyk tam być cztery i nie siedem) być każdy przewodniczenie nad smoczy królewiątko. Ich imię być Ao Kuang (kto rządzić the Wschód), Ao K’in (Południe), Ao Jun (Zachód), i Ao Shun (Północ). Ao Kuang jest przywódcą, ale wszyscy czterej muszą podporządkować się woli Jadeitowego Cesarza, któremu składają hołd w trzecim miesiącu roku, miesiącu największych deszczów. Oprócz tych bardziej władczych postaci, miejscowi często wierzyli, że każde pobliskie źródło wody jest domem smoka. O długotrwałym związku między smokami i rzekami świadczy fakt, że ponad 40 chińskich rzek ma w nazwie słowo smok.

Smok miał również pewne znaczenie w niektórych bardziej formalnych chińskich religiach. W obrazach buddyzmu Chan, smok pojawiający się zza chmur był symbolem prawdy i trudności w jej jasnym widzeniu. Dla taoistów smok był jeszcze ważniejszy i reprezentował centralną wszechobecną siłę znaną jako „Centralna Droga” lub Tao. Czterej smoczy królowie z Czterech Mórz również zostali zaadoptowani przez taoistów. Wreszcie, smok jest piątym znakiem chińskiego zodiaku lub shengxiao i związany jest z jednym z 12 lat w cyklu kalendarzowym, najnowszy „rok smoka” to styczeń 2012 do lutego 2013.

Szaty Smoka

Jak widzieliśmy, smok i chiński cesarz byli idealnym połączeniem – najwyższe stworzenie z mitologii i najważniejsza osoba w królestwie, Syn Nieba, nie mniej. W rzeczy samej, dla wielu, cesarz był w rzeczywistości inkarnacją najwyższego smoka przynoszącego deszcz. Cesarz, więc, aby podkreślić to pomyślne skojarzenie, nosił jedwabne szaty z wyszywanymi na nich motywami smoków, zasiadał na tronie z rzeźbionymi smokami, a jego pałac był ozdobiony architektonicznymi dekoracjami przedstawiającymi smoki. Smok związany z cesarzem zawsze miał pięć pazurów, aby odróżnić go od innych, mniejszych smoków, które miały tylko cztery pazury.

Tzw. smocze szaty cesarza, lub longpao, różniły się w zależności od dynastii. Cesarze Qin mieli jeden z najbardziej imponujących get-ups z pełnej długości surcoat, który zapinany z boku i był wyhaftowany z dziewięciu pięcioma pazurami smoków unoszących się nad chmurami, skałami i morzem, które symbolizowały trzy elementy wszechświata. Żony cesarza, niektórzy uprzywilejowani i wysoko postawieni urzędnicy dworscy oraz ich własne żony również mogły nosić smoki, ale rozmiar, kolory i krój tych szat były ściśle kontrolowane w zawiłej hierarchii społecznych konwencji. Od czasu do czasu, dygnitarze i ambasadorowie z obcych państw mogli dostąpić zaszczytu noszenia smoczych szat podczas ich oficjalnej wizyty na dworze.

Smoki w Chińskiej Sztuce

Jak wspomniano powyżej, smoki były popularnym tematem w niektórych religijnych obrazach, lecz były zbyt uderzającym obrazem dla bardziej świeckich artystów by się im oprzeć. Smoki pojawiały się w sztukach jubilerskich, były rzeźbione w jadeicie, malowane na delikatnej porcelanie, rzeźbione i inkrustowane w wyrobach z laki, rzeźbione w kamieniu do dekoracji ogrodów, grawerowane na broni i pancerzach, i przedstawiane na obrazach i wieszakach ściennych. Smoki były używane w ozdobnych obramowaniach na ceramice i brązach, a te stawały się coraz bardziej stylizowane, tak aby nie być już rozpoznawalnym jako stworzenie, które pierwotnie zainspirowało je.

Najwcześniejsze znane przedstawienie smoka to stylizowana reprezentacja w kształcie litery C wyrzeźbiona w jadeicie. Znaleziony we wschodniej Mongolii Wewnętrznej, należał do kultury Hongshan, która kwitła między 4500 a 3000 p.n.e. Tak jak smok jest nadal popularnym tematem w sztuce chińskiej, figura z Hongshan, choć pierwsza, jest nadal prawdopodobnie najbardziej znana, ponieważ jest używana dzisiaj we wszystkim, od logo firmy do plakatów witających gości na międzynarodowym lotnisku w Pekinie.

Festiwal Smoczych Łodzi

Festiwal Longzhou jie lub Smoczych Łodzi został pierwotnie zorganizowany na cześć poety i męża stanu Qu Yuan (ok. 340-278 p.n.e.). Minister stanu Chu zakończył swoje życie skacząc do rzeki Miluo, co było jego dramatyczną reakcją na wygnanie po oszczerczym ataku na jego charakter ze strony rywalizującego polityka. Łodzie wyruszyły na poszukiwania jego ciała, ale bezskutecznie, więc jego zwolennicy wrzucili do wody kluski ryżowe (zongzi) ku jego pamięci. Aby jeszcze bardziej upamiętnić tragedię, każdego roku odbywały się na rzece wyścigi łodzi – praktyka, która następnie rozprzestrzeniła się na inne rzeki w całych Chinach i która wkrótce zaczęła pełnić szerszą funkcję, polegającą na zadośćuczynieniu smokowi przynoszącemu deszcz. W związku z tym, łodzie zazwyczaj mają głowę smoka na dziobie i wysoki smoczy ogon na rufie. Wyścig jest dziś barwną częścią Festiwalu Duanwu i odbywa się zazwyczaj piątego dnia piątego miesiąca księżycowego.