IUCN Rode Lijst van Bedreigde Soorten, ook wel IUCN Rode Lijst genoemd, een van de meest bekende objectieve beoordelingssystemen voor het classificeren van de status van planten, dieren en andere organismen die met uitsterven worden bedreigd. De Internationale Unie voor het behoud van de natuur (IUCN) heeft dit beoordelingssysteem in 1994 onthuld. Het bevat expliciete criteria en categorieën om de staat van instandhouding van individuele soorten te classificeren op basis van hun waarschijnlijkheid van uitsterven.
Encyclopædia Britannica, Inc.
Het IUCN-systeem maakt gebruik van een reeks van vijf kwantitatieve criteria om het risico van uitsterven van een bepaalde soort te beoordelen. In het algemeen houden deze criteria rekening met:
-
De snelheid waarmee de populatie afneemt
-
Het geografische verspreidingsgebied
-
Of de soort al een kleine populatieomvang bezit
-
Of de soort zeer klein is of in een beperkt gebied leeft
-
Of de resultaten van een kwantitatieve analyse wijzen op een grote kans op uitsterven in het wild
Nadat een bepaalde soort grondig is geëvalueerd, wordt hij in een van de verschillende categorieën ingedeeld. (De details van elke categorie zijn hieronder samengevat om twee of drie van de meest in het oog springende punten te benadrukken). Bovendien vallen drie van de categorieën (CR, EN en VU) onder het ruimere begrip “bedreigd”. De Rode Lijst van Bedreigde Soorten van de IUCN erkent verschillende categorieën van soortenstatus:
-
Uitgestorven (EX), een aanduiding die wordt toegepast op soorten waarvan het laatste individu is gestorven of waar systematische en tijdgebonden onderzoeken niet in staat zijn gebleken om ook maar één individu te registreren
-
Uitgestorven in het Wild (EW), een categorie die soorten omvat waarvan de leden alleen overleven in gevangenschap of als kunstmatig ondersteunde populaties ver buiten hun historische geografische verspreidingsgebied
-
Kritisch Bedreigd (CR), een categorie die soorten omvat met een zeer groot risico op uitsterven als gevolg van een snelle afname van de populatie van 80 tot meer dan 90 procent in de afgelopen 10 jaar (of drie generaties), een huidige populatieomvang van minder dan 50 individuen, of andere factoren
-
Ontzettend bedreigd (EN), een aanduiding die wordt toegepast op soorten met een zeer groot risico op uitsterven als gevolg van een snelle afname van de populatie van 50 tot meer dan 70 procent in de afgelopen 10 jaar (of drie generaties), een huidige populatieomvang van minder dan 250 individuen, of andere factoren
-
Kwetsbaar (VU), een categorie die soorten omvat met een zeer hoog risico op uitsterven als gevolg van een snelle afname van de populatie van 30 tot meer dan 50 procent in de afgelopen 10 jaar (of drie generaties), een huidige populatieomvang van minder dan 1000 individuen, of andere factoren
-
Nabij Bedreigd (NT), een aanduiding die wordt toegepast op soorten die op het punt staan bedreigd te worden of in de nabije toekomst aan de criteria voor de bedreigde status kunnen voldoen
-
Least Concern (LC), een categorie die soorten omvat die na zorgvuldige beoordeling alomtegenwoordig en talrijk zijn
-
Data Deficient (DD), een voorwaarde die wordt toegepast op soorten waarbij de hoeveelheid beschikbare gegevens met betrekking tot het risico op uitsterven op de een of andere manier ontbreekt. Bijgevolg kan geen volledige beoordeling worden uitgevoerd. In tegenstelling tot de andere categorieën in deze lijst beschrijft deze categorie dus niet de staat van instandhouding van een soort
-
Not Evaluated (NE), een categorie die wordt gebruikt om alle van de bijna 1,9 miljoen soorten op te nemen die door de wetenschap zijn beschreven maar niet door de IUCN zijn beoordeeld
Als al het andere gelijk is, zou een soort die bijvoorbeeld in 10 jaar (of drie generaties) met 90 procent achteruitgaat, worden geclassificeerd als ernstig bedreigd. Een andere soort die in dezelfde periode 50 procent achteruitgaat, zou als bedreigd worden geclassificeerd, en een soort die in hetzelfde tijdsbestek 30 procent achteruitgaat, zou als kwetsbaar worden beschouwd. Het is echter belangrijk om te begrijpen dat een soort niet kan worden geclassificeerd op basis van slechts één criterium; het is van essentieel belang dat de wetenschapper die de beoordeling uitvoert, alle vijf criteria in overweging neemt bij het bepalen van de status van de soort.
Elk jaar beoordelen of herbeoordelen duizenden wetenschappers over de hele wereld soorten. De Rode Lijst van de IUCN wordt vervolgens bijgewerkt met deze nieuwe gegevens nadat de beoordelingen op nauwkeurigheid zijn gecontroleerd. Op deze manier helpt de informatie de status van bedreigde planten, dieren en andere organismen in de wereld voortdurend onder de aandacht te brengen. Als gevolg daarvan kunnen belanghebbende partijen, zoals nationale regeringen en natuurbeschermingsorganisaties, de informatie van de Rode Lijst van de IUCN gebruiken om hun eigen inspanningen ter bescherming van soorten te prioriteren.
De Rode Lijst van de IUCN brengt de voortdurende achteruitgang van de biodiversiteit op aarde en de invloed die de mens heeft op het leven op de planeet onder de aandacht. Het biedt een wereldwijd geaccepteerde standaard waarmee de staat van instandhouding van soorten in de loop der tijd kan worden gemeten. In 2019 waren 96 500 soorten beoordeeld aan de hand van de categorieën en criteria van de Rode Lijst van de IUCN. Daarvan vallen meer dan 26.500 soorten planten, dieren en andere in de categorieën bedreigd (CR, EN, en VU). Vandaag verschijnt de lijst als een online databank die voor het publiek toegankelijk is. Wetenschappers kunnen het percentage soorten in een bepaalde categorie analyseren en nagaan hoe deze percentages in de loop van de tijd veranderen; zij kunnen ook de bedreigingen en instandhoudingsmaatregelen analyseren die aan de waargenomen trends ten grondslag liggen.