Eeuw later: The Treaty Of Versailles And Its Rejection Of Racial Equality

Een eeuw geleden begon een nieuwe wereldorde.

Het Verdrag van Versailles besloot de oorlog om alle oorlogen te beëindigen. Door diplomatie verving een broze vrede het wereldwijde bloedvergieten.

De proclamaties van het verdrag zijn nu iconisch: dat naties het recht op zelfbeschikking moeten hebben, dat de overwinnaars van een oorlog moeten onderhandelen over hoe verder te gaan, dat de verslagen mogendheden verantwoordelijk moeten worden gehouden voor de schade.

Het verdrag, dat tot stand kwam na onderhandelingen tussen de hoofdrolspelers in de Eerste Wereldoorlog – met name Frankrijk, Groot-Brittannië, Italië en de Verenigde Staten – vertoonde echter ernstige gebreken en kon de opkomst van het fascisme, de nazi-partij en, uiteindelijk, de Tweede Wereldoorlog niet afwenden.

De gemengde erfenis van Versailles wordt nog verder gecompliceerd door een weinig bekende poging van Japan, een van de opkomende spelers aan de onderhandelingstafel, om de wereld vooruit te helpen op het punt van rassengelijkheid.

Japan vroeg om, en kreeg bijna goedkeuring voor, een clausule in het verdrag die de gelijkheid van alle naties, ongeacht ras, zou hebben bevestigd.

Voor alle gesmede geschiedenis zijn sommige historici van mening dat de grote mogendheden een cruciale kans hebben gemist om een veel andere 20e eeuw vorm te geven.

Zelfbeschikking ondermijnd

Een drijvende kracht achter die toekomstvisie en de verheven ambities van het verdrag was de Amerikaanse president Woodrow Wilson, de belangrijkste onderhandelaar op de Vredesconferentie van Parijs.

In 1918, een paar maanden voordat hij naar Parijs vertrok, sprak Wilson het Congres toe om zijn nu beroemde principe van zelfbeschikking uiteen te zetten, een idee dat richting zou geven aan de onderhandelingen in Versailles en het uiteindelijke verdrag dat daaruit voortkwam:

“Nationale aspiraties moeten worden gerespecteerd; volkeren mogen nu alleen worden gedomineerd en geregeerd met hun eigen instemming. Zelfbeschikking’ is niet louter een uitdrukking. Het is een dwingend beginsel dat staatslieden voortaan op eigen risico zullen negeren.”

Achteraf gezien bevat Wilsons decreet tegenstrijdigheden in overvloed.

Japans voorstel voor rassengelijkheid zou Wilson’s oproep tot zelfbestuur en gelijke kansen hebben versterkt. Maar toen de overwinnaars het verdrag ondertekenden, was die taal nergens te bekennen.

“Aan de basis van dit alles ligt het idee dat bepaalde gekleurde mensen niet te vertrouwen zijn en dat gekleurde mensen geen plaats verdienen, niet alleen op het wereldtoneel, maar ook in onze eigen gemeenschappen,” zegt professor Chris Suh die Aziatisch-Amerikaanse geschiedenis bestudeert.

De verwerping van het voorstel zou een rol spelen bij het vormgeven van de relatie tussen de VS en Japan, de Tweede Wereldoorlog en de immigratie van Japans-Amerikanen. Het werpt licht op de behandeling van niet-blanke immigrantengroepen door de V.S. en haar erfenis van blanke suprematie.

“In wezen … blijft er dit gevoel van raciale superioriteit bestaan onder de Amerikanen” ten opzichte van Japan, betoogt Suh.

Het voorstel voor rassengelijkheid

Na de overwinning in de Russisch-Japanse oorlog in 1905 en vervolgens de deelname als geallieerde mogendheid tijdens de Eerste Wereldoorlog, werd Japan een machtige speler op het wereldtoneel.

Om die nieuwe macht kracht bij te zetten, probeerde de Japanse delegatie bij de onderhandelingen van Versailles in de preambule van het voorgestelde verdrag een formulering over rassengelijkheid op te nemen. De onmiddellijke doelen waren het versterken van de diplomatieke status en het verdienen van een gelijkwaardige plaats aan de tafel.

Hier zijn de exacte woorden die Japan aanvankelijk voorstelde:

“Aangezien de gelijkheid der volkeren een grondbeginsel is van de Volkenbond, komen de Hoge Verdragsluitende Partijen overeen zo spoedig mogelijk aan alle vreemdelingen van staten, die lid zijn van de Liga, in elk opzicht een gelijke en rechtvaardige behandeling toe te kennen, zonder onderscheid, noch in rechte noch in feite, op grond van hun ras of nationaliteit.”

Om duidelijk te zijn, historici zeggen dat de Japanners niet streefden naar algemeen rassenkiesrecht of naar verbetering van de situatie van bijvoorbeeld zwarte Amerikanen. Maar de toegevoegde taal zou hebben betekend dat Japanse immigranten die naar de VS kwamen op dezelfde manier konden worden behandeld als blanke Europese immigranten.

Frankrijk stond achter het voorstel. Italië was er voorstander van. Griekenland stemde voor.

Maar Australië keerde zich tegen het voorstel. De Britse heerschappij had in 1901 een White Australia Policy ingesteld, die alle niet-blanke immigratie beperkte. De Australische premier William Morris Hughes dwong de rest van de Britse delegatie om zich tegen de voorgestelde clausule te verzetten en kreeg uiteindelijk ook de steun van Wilson.

Wilson bedacht een manier om het voorstel om zeep te helpen zonder ooit openlijk te zeggen dat hij ertegen was. De Amerikaanse president legde een “unanimiteitsregel” op die de raciale gelijkstelling effectief de kop indrukte, ook al steunde een meerderheid van de landen die regel.

Als voorzitter van de Commissie van de Volkenbond had Wilson een aantal andere kwesties op de conferentie goedgekeurd zonder een dergelijke unanieme stemming. Zijn oproep tot consensus was geen pleidooi voor democratie. Het was een gewiekste berekening.

Wilsons hoogste prioriteit op de conferentie was de oprichting van de Volkenbond en de ratificatie van het verdrag. Het laatste wat hij wilde was de Britse delegatie van zich vervreemden, en hij was niet bereid om het voorstel voor rassengelijkheid die inspanningen te laten ontsporen. Maar, in een poging Japan te sussen, steunde hij hun eis om door de oorlog verworven gebieden zoals Shantung te behouden.

Japans-Amerikaanse immigratie

Hoewel geleerden het niet eens zijn over de exacte redenen voor het verzet van Australië en de VS, De raciale gelijkheidsclausule vertegenwoordigde “een van de eerste pogingen om … het ongekende principe van vrije en open migratie vast te stellen,” zegt Frederick Dickinson, een hoogleraar Japanse geschiedenis aan de Universiteit van Pennsylvania.

De migratie van Japanners naar de VS was aan het eind van de 19e eeuw explosief gestegen.

Japans industrialisatie en dalende sterftecijfers creëerden een overbevolkingsprobleem. Na de Chinese Exclusion Act van 1882, die Chinese arbeiders verbood naar Amerika te emigreren, brachten aannemers aan de westkust Japanse migranten over om in hun behoefte aan goedkope arbeidskrachten te voorzien.

In 1907 hadden de V.S. en Japan onderhandeld over het “Gentlemen’s Agreement”, dat bedoeld was om de groeiende Japanse emigratie aan te pakken. Japan stemde erin toe het aantal migranten dat het zou overbrengen te beperken, als de VS de segregatie van Aziatische en blanke kinderen op openbare scholen in San Francisco zou opheffen.

In tegenstelling tot de unilaterale Chinese Exclusion Act, gaf de Gentleman’s Agreement Japan enige zeggenschap over de Japanse immigratie naar de Verenigde Staten.

Dit akkoord hield de orde niet lang in stand.

Anti-Japanse sentimenten verspreidden zich langs de Westkust, en wetgevers daar riepen op tot strengere wetgeving. Californië nam de Alien Land Law van 1913 aan, die Japanse immigranten verbood land te bezitten.

En zo, tegen het einde van de Eerste Wereldoorlog en de onderhandelingen in Parijs, vreesden de Amerikanen golven van Japanse immigranten. Toen het Japanse voorstel Washington bereikte, oefenden wetgevers druk uit om de clausule te verwerpen. De Democratische senator James Phelan uit Californië stuurde een telegram naar de Amerikaanse delegatie in Parijs en schreef:

“Geloof dat westerse senatoren en anderen zich zullen verzetten tegen elk achterdeurtje waardoor oosterse mensen in de Verenigde Staten op gelijke voet komen te staan met het blanke ras. Het is een vitale kwestie van zelfbehoud.”

Met toenemende druk op het thuisfront en vanuit Groot-Brittannië en zijn dominions, liet Wilson het voorstel vallen.

De Japanners verloren hun poging tot rassengelijkheid. Uiteindelijk werd het verdrag waar Wilson zijn presidentschap op had ingezet, verworpen door het Congres. Hij kreeg later in 1919 een beroerte, wilde geen derde termijn en stierf drie jaar na zijn aftreden.

In hetzelfde jaar als Wilsons dood, in 1924, verbood president Calvin Coolidge eenzijdig alle Japanse immigratie met de Johnson-Reed Act.

“En zo komen we uit bij de Tweede Wereldoorlog in het Pacifische theater die heel erg is uitgevochten als een rassenoorlog,” zegt Suh. “Veel van de propaganda aan beide zijden, zowel in de VS als in Japan, benadrukken het raciale verschil en de raciale hiërarchie, en veel van de oorlog in het Pacifische theater is zeer wreed.”

Naast het bloedvergieten in de Pacific, is de binnenlandse tol die wordt geëist van Japanse Amerikanen nog steeds in schande. Meer dan 100.000 Japanse Amerikanen werden met geweld uit hun huizen verdreven en opgesloten tijdens wat Japanse internering is genoemd.

De V.S. hebben later erkend dat zij aan de verkeerde kant van de geschiedenis stonden en hun waarden van rechtvaardigheid en vrijheid verraden hadden: De Civil Liberties Act van 1988, aangenomen door het Congres, stelde dat de acties van de regering tegen Japanse Amerikanen “grotendeels waren ingegeven door raciale vooroordelen, oorlogshysterie, en een gebrek aan politiek leiderschap.”

“Het is duidelijk dat wanneer mensen denken aan discriminatie van Japans-Amerikanen in de Verenigde Staten, het grootste wat in hen opkomt de opsluiting tijdens de Tweede Wereldoorlog is,” zegt David Inoue, uitvoerend directeur van de Japanese American Citizens League.

Maar het voorstel voor rassengelijkheid laat zien dat opsluitingskampen niet het hele verhaal zijn. Hij ziet dit voorstel als “een onderdeel van een heel continuüm van discriminatie dat jaren eerder is begonnen en dat zelfs vandaag de dag nog voortduurt … in andere gemeenschappen die worden gediscrimineerd.”