Zapalenie stawu rzepkowo-udowego: Diagnostyka i leczenie

Pacjenci cierpiący na chorobę zwyrodnieniową stawu rzepkowo-udowego odczuwają ból i sztywność rzepki oraz często obrzęk przedniej części kolana, który zazwyczaj nasila się podczas chodzenia po pochyłym terenie, wchodzenia i schodzenia po schodach, kucania lub wstawania z pozycji siedzącej.

Zapalenie stawu rzepkowo-udowego jest rozpoznawane w przypadku znacznej utraty chrząstki na powierzchni stawowej rzepki i trochlea (rowka). Diagnoza jest ograniczona do zapalenia stawów występującego wyłącznie w tym przedziale stawu kolanowego; jeśli choroba dotyczy przedziału przyśrodkowego i bocznego, prawdopodobną diagnozą jest uogólniona choroba zwyrodnieniowa stawu kolanowego. (Podobnie jak w przypadku innych schorzeń stawu rzepkowo-udowego, choroba ta częściej występuje u kobiet)

Osoby, u których występuje zapalenie stawu rzepkowo-udowego, otrzymują zazwyczaj jedno z trzech rozpoznań:

• Zapalenie stawu po stwardnieniu: wynik uszkodzenia chrząstki, do którego dochodzi przy wielokrotnych zwichnięciach lub podwichnięciach w stawie
• Pourazowe zapalenie stawów: uszkodzenie chrząstki, które jest wynikiem upadku lub innego urazu kolana, które następnie z czasem postępuje do zapalenia stawów, lub
• Przeciążeniowa choroba zwyrodnieniowa stawów: stan, który przypomina chorobę zwyrodnieniową stawów w jakimkolwiek innym stawie, tj.e., stopniowo postępujące ścieńczenie chrząstki stawowej związane z „normalnym zużyciem”, które w tym przypadku ogranicza się do przedziału rzepkowo-udowego kolana lub rozpoczyna się w tym przedziale.

Niechirurgiczne leczenie bólu rzepki

Leczenie zapalenia stawu rzepkowo-udowego zawsze rozpoczyna się od środków nieoperacyjnych. Obejmują one dostosowanie aktywności, takie jak unikanie chodzenia po schodach, ograniczanie przysiadów i wypady oraz zmniejszanie wpływu sportów; fizykoterapię w celu rozciągnięcia i wzmocnienia otaczających mięśni; oraz stosowanie leków takich jak acetaminofen lub niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) w celu złagodzenia bólu.

Dla pacjentów z łagodnym do umiarkowanego zapaleniem stawów, którzy doświadczają ostrego zaostrzenia stanu z obrzękiem, zastrzyki sterydowe, które zmniejszają stan zapalny, mogą być skuteczne. Dobre wyniki obserwuje się również w przypadku stosowania wiskosuplementacji, w której do stawu wstrzykuje się substancję naśladującą naturalnie występujący płyn maziowy, aby pomóc w jego nawilżeniu i zminimalizować tarcie. U pacjentów cierpiących na nadwagę, zmniejszenie masy ciała może przyczynić się do zmniejszenia obciążenia wywieranego na kolano. Usztywnienie kolana nie jest na ogół pomocne u osób cierpiących na zapalenie stawu rzepkowo-udowego.

Zapalenie stawu rzepkowo-udowego

Pacjenci cierpiący na zapalenie stawu rzepkowo-udowego, którzy nie reagują na leczenie niechirurgiczne, mogą być kandydatami do zabiegu częściowej wymiany stawu kolanowego, zwanego również wymianą stawu rzepkowo-udowego lub jednoprzedziałową wymianą stawu kolanowego. Procedura ta pozwala chirurgowi ortopedzie na wymianę jedynie uszkodzonego obszaru kolana, czyli stawu rzepkowo-udowego, pozostawiając nienaruszone zdrowe przedziały przyśrodkowy i boczny. (W przypadku pacjentów z chorobą zwyrodnieniową w tych częściach kolana możliwe jest również przeprowadzenie operacji jednoprzedziałowych w celu leczenia choroby zwyrodnieniowej w każdym z tych przedziałów.)

Podczas tej procedury chirurg ortopeda usuwa uszkodzoną chrząstkę oraz niewielką ilość kości z powierzchni stawowej rzepki i zastępuje ją zacementowanym plastikowym guzikiem o dużej gęstości lub implantem rzepki. Uszkodzona chrząstka i niewielka ilość kości są również usuwane z powierzchni stawowej rowka ślimakowego, który jest zastępowany bardzo cienkim, metalowym laminatem, który jest cementowany na miejscu. „Celem jest wyeliminowanie tarcia i przywrócenie płynnego ruchu ślizgowego w stawie,” wyjaśnia dr Beth Shubin Stein, asystentka ortopedy.

Chirurdzy ortopedzi osiągają obecnie doskonałe wyniki w zakresie wymiany stawu rzepkowo-udowego, zauważa dr Shubin Stein, wyniki porównywalne z wynikami uzyskiwanymi w przypadku całkowitej wymiany stawu kolanowego.

W uzupełnieniu do częściowej wymiany stawu kolanowego, pacjenci z zapaleniem stawu rzepkowo-udowego spowodowanym nieprawidłowym ustawieniem mogą wymagać również zabiegów na tkankach miękkich i/lub osteotomii lub operacji przeniesienia bulw kości piszczelowej (opisanych w części dotyczącej niestabilności rzepki) w celu ponownego ustawienia kolana. Zmniejsza to prawdopodobieństwo wystąpienia kolejnych zwichnięć. Pacjenci, u których konieczne jest wykonanie więcej niż jednej procedury, mogą być poddawani zabiegom etapowym lub w trakcie jednej operacji.

Patellofemoral Arthritis Treatment at HSS

„Określenie, czy zapalenie stawu jest wynikiem problemu z ustawieniem, czy też jest to początek trwającego procesu, który ostatecznie wpłynie na całe kolano jest niezwykle ważne”, zauważa dr Sabrina Strickland, ortopeda prowadzący. Pacjenci, u których najlepiej sprawdza się zabieg wymiany stawu rzepkowo-udowego to osoby, u których nie należy spodziewać się postępu choroby zwyrodnieniowej: pacjenci z niestabilnym zapaleniem stawu oraz pacjenci z pourazowym zapaleniem stawu.”

Wielu pacjentów, u których dr Strickland przeprowadza zabieg, to pacjenci bez historii niestabilności lub urazów. Występuje u nich izolowane zapalenie stawu rzepkowo-udowego, które prawdopodobnie jest pierwszą lub wczesną prezentacją choroby zwyrodnieniowej, która w pewnym momencie może się rozwinąć i objąć resztę kolana. Są to zazwyczaj kobiety w wieku 50 lub 60 lat, które odczuwają ból i sztywność podczas wykonywania określonych czynności oraz przechodzenia z pozycji siedzącej do stojącej. Kolano nie jest bolesne przy wykonywaniu wszystkich czynności, a pacjentki są w stanie chodzić po równych powierzchniach bez uczucia dyskomfortu. W momencie postawienia diagnozy objawy ograniczają się do przedziału rzepkowo-udowego, jednak na zdjęciach pozostałej części kolana można zaobserwować pewne zmiany artretyczne.

„Kiedy omawiam z tymi pacjentami opcje operacyjne, informuję ich, że chociaż proteza rzepki pozwoli na złagodzenie objawów, nie możemy z całkowitą pewnością stwierdzić, czy w ostateczności nie będą oni wymagali całkowitej wymiany stawu kolanowego. Jednakże, istnieje wiele zalet częściowej wymiany stawu kolanowego, w tym znacznie szybszy powrót do zdrowia oraz poczucie, że kolano jest nadal „normalne””,” zauważa dr Strickland.

Dla wielu z tych pacjentów obietnica zmniejszenia dolegliwości bólowych oraz poprawy funkcji przez wiele lat jest do przyjęcia. Jeśli całkowita wymiana stawu kolanowego stanie się konieczna, ich częściowa wymiana stawu kolanowego nie pogorszy wyników tej kolejnej operacji.

Summary by Nancy Novick

Posted: 6/27/2016

Autorzy

Beth E. Shubin Stein, MD
Associate Attending Orthopedic Surgeon, Hospital for Special Surgery
Associate Professor of Orthopedic Surgery, Weill Cornell Medical College

.