Plaża

Plaża, osady, które gromadzą się wzdłuż brzegów morza lub jeziora, których konfiguracja i kontury zależą od działania procesów przybrzeżnych, rodzajów osadów i szybkości dostarczania tych osadów. Istnieją trzy różne rodzaje plaż. Pierwszy z nich występuje jako pas osadów graniczący ze skalistym lub klifowym wybrzeżem; drugi to zewnętrzny margines równiny akumulacji morskiej lub rzecznej (plaże swobodne); a trzeci, o dość osobliwym charakterze, składa się z wąskich barier osadowych ciągnących się przez dziesiątki, a nawet setki kilometrów równolegle do ogólnego kierunku wybrzeża. Bariery te oddzielają laguny od otwartego morza i na ogół są poprzecinane kilkoma wlotami pływowymi. Niektóre przedpola osadowe, takie jak mierzeje, mierzeje i tombolosy (łączące wyspę ze stałym lądem), również czasami nazywane są plażami.

Read More on This Topic

Przybrzeżne formy ukształtowania terenu: Plaże i wydmy przybrzeżne

Wśród nich szczególnie wyróżniają się plaże i wydmy. Są to podstawowe formy ukształtowania terenu na wyspach barierowych, wybrzeżach pasmowych i wielu innych…

Górna granica aktywnej plaży jest linią spiętrzenia osiąganą przez najwyższy poziom morza podczas dużych sztormów. Dolna granica plaży znajduje się pod powierzchnią wody i może być określona tylko wtedy, gdy istnieje wyraźna granica między warstwą osadów a gołą powierzchnią ławy skalnej. Jeśli pokrywa osadów rozciąga się na głęboką wodę, najniższy brzeg plaży może być zdefiniowany jako linia, gdzie najsilniejsze fale nie sortują i nie przemieszczają już piasku. Występuje ona w przybliżeniu na głębokości równej jednej trzeciej długości fali lub dziesięciokrotnej wysokości fali.

Profil aktywnej plaży jest bardzo zróżnicowany. Jego forma i wymiary zależą od wielu czynników, takich jak parametry fal, wysokość pływów, skład i rozmieszczenie osadów. Poniżej przedstawiono jednak niektóre z powszechnie występujących elementów profilu. W górnej części, powyżej wysokiego poziomu morza, znajduje się taras plażowy, na którym może znajdować się szereg grzbietów plażowych lub nasypów utworzonych przez fale poprzedniego silnego sztormu. Powierzchnia tego tarasu jest nachylona w kierunku morza. Następnym elementem jest bardziej stromy, czołowy stok plaży lub czoło, a pod nim może być rozwinięty taras niskich przypływów. Jeśli pływy są wystarczająco wysokie (ponad 2 m ), stok czołowy może mieć szerokość ponad 1 km (0,6 mili) w regionach o dużej ilości piasku i płytkim dnie. W niektórych obszarach terasa niskich przypływów kończy się inną nachyloną powierzchnią brzegową, jeśli przybrzeżna strefa morska jest dość głęboka. Wreszcie, wzdłuż piaszczystych brzegów może występować jeden lub kilka równoległych, podmorskich, długich prętów brzegowych z przecinającymi je korytami; jeśli występują, pręty te stanowią ostatni element profilu.

Na powierzchni plaż piaszczystych występują zwykle pewne drobne formy rzeźby terenu. Należą do nich fale oscylacyjne, bruzdy rozmywające lub rylcowe i dobrze znane cepy plażowe (wklęsłe w kierunku morza) na brzegu plaży.

Given ustanowiony system silnych fal normalnych do linii brzegowej, podmorskie bary są czasami rozczłonkowane i przekształcone w duże elementy półksiężycowe wypukłe w kierunku morza. Te formy rzeźby terenu odzwierciedlają istnienie dużych wirów wodnych o pionowych osiach, które powstają w wyniku przypływu i odpływu wody. Często odpływ wody odbywa się w postaci liniowych prądów rozrywających. Mogą one być tak silne, że powodują erozję głębokich kanałów w zboczach podmorskich.

W wielu krajach wiatr silnie wpływa na dynamikę plaży. Plaża jest wystawiona na działanie wiatru morskiego, a piasek jest zwykle wywiewany na tylne części plaży, gdzie tworzy małe garby. Gdy te łączą się ze sobą, powstają wydmy przednie, a jeśli plaża jest dobrze zaopatrzona w piasek w odpowiednim miejscu, powstanie kilka rzędów wydm. Gdy piasku jest pod dostatkiem, wydmy przesuwają się na przyległe nisko położone równiny i mogą pogrzebać żyzne gleby, lasy i budynki.

Jeśli piasek nie jest już dostarczany do regionu rozwiniętych wydm, w grzbietach równoległych do brzegu powstają luki. W takich strefach powstają wydmy paraboliczne, których szczyty skierowane są ku brzegowi. Po długim okresie stabilizacji, szczyty parabol mogą być przebijane przez wiatr, tworząc stopniowo serię grzbietów równoległych do przeważających wiatrów.

Piasek plażowy w umiarkowanych szerokościach geograficznych składa się głównie z kwarcu, niektórych skaleni i niewielkiego procentu minerałów ciężkich. W tropikach natomiast rozpowszechnione są plaże wapienne, składające się z pozostałości szkieletowych organizmów morskich i wytrącanych cząstek, takich jak oolity.

Czasami warstwy bazowe plaży są cementowane przez węglan wapnia, wytrącany z wód gruntowych. Dzieje się tak najczęściej, gdy słodka woda przenika na plażę z położonych za nią bagien. Jeśli plaża ulega erozji, a tym samym cofa się, zacementowane warstwy zostają odsłonięte; określane jako skały plażowe, są one szeroko rozpowszechnione w tropikach i wzdłuż brzegów Morza Śródziemnego, Czarnego i Kaspijskiego.

Praktyczne znaczenie plaż nie ogranicza się do ich funkcji jako obrońców wybrzeża lub miejsc rekreacji. Mechanizm sortujący fal i prądów przybrzeżnych decyduje o gromadzeniu się koncentratów ciężkich minerałów (ciężar właściwy powyżej 2,7). Na każdej plaży piaszczystej widoczne są cienkie warstwy ciemnego piasku. Niektóre minerały ciężkie zawierają cenne metale, takie jak tytan, cyrkon, german, cyna, uran i złoto. W wielu miejscach koncentracje są tak duże, że mają znaczenie przemysłowe; złoża typu placer są eksploatowane w Indiach, Brazylii, Japonii, Australii, Rosji i na Alasce. Koncentraty ciężkich minerałów są również wydobywane z podmorskich zboczy za pomocą statków pogłębiających.