Atlas

Atlas, zbiór map lub wykresów, zwykle połączonych razem. Nazwa pochodzi od zwyczaju – zapoczątkowanego przez Gerardusa Mercatora w XVI wieku – używania postaci tytana Atlasa, trzymającego na ramionach kulę ziemską, jako frontispisu do książek z mapami. Oprócz map i wykresów, atlasy często zawierają zdjęcia, dane tabelaryczne, fakty dotyczące obszarów oraz indeksy nazw miejsc przypisanych do współrzędnych szerokości i długości geograficznej lub do siatki lokalizacyjnej z liczbami i literami umieszczonej wzdłuż boków map.

Atlasy ogólnoreferencyjne podkreślają lokalizacje miejsc, powiązania między nimi oraz względną wielkość lub znaczenie wyznaczonych miejsc. Atlasy tematyczne zajmują się głównie jednym zagadnieniem, takim jak rolnictwo, geologia, klimat, historia, przemysł, języki, ludność, religie, zasoby lub inne cechy charakterystyczne obszaru geograficznego. Atlasy krajowe są zwykle produkowane przez agencje rządowe w celu kartograficznego przedstawienia całego zakresu istotnych cech danego narodu: fizycznych, historycznych, gospodarczych, społecznych, kulturowych i administracyjnych.

Theatrum orbis terrarum (1570; Teatr świata) Abrahama Orteliusa jest powszechnie uważany za pierwszy nowoczesny atlas. Innym zabytkiem XVI-wiecznej kartografii jest Atlas Lafréri, zawierający mapy opracowane przez utalentowanych kartografów włoskich w latach 1556-1575. W następnym stuleciu w produkcji wysokiej jakości atlasów królowali Holendrzy, czego dowodem są dzieła Mercatora. Francuskie atlasy z XVIII wieku były mniej ozdobne, ale dorównywały pod względem dokładności i bogactwa treści mapom holenderskim i włoskim. Niemieckie atlasy z tego samego okresu obarczone były ogromną szczegółowością, licznymi wstawkami, ilustracjami i notatkami. Do najczęściej używanych wielkich atlasów współczesnych, indeksujących od 250 000 do 500 000 nazw miejscowości, należą Allgemeiner Handatlas Andree’a (1881-1930), rosyjski Atlas Mira (wydany po raz pierwszy w 1954 r.) i Atlas of the World londyńskiego Timesa, 5 vol. (1955-59).

.