Zwarte Dood verspreid door mensen, ratten in het gelijk gesteld

(CNN) Een van de ergste pandemieën in de menselijke geschiedenis, de Zwarte Dood, samen met een reeks pestuitbraken die plaatsvonden in de 14e tot 19e eeuw, werd verspreid door menselijke vlooien en lichaamsluizen, suggereert een nieuwe studie.

Vroeger werd gesuggereerd dat knaagdieren, waarvan de vlooien ook de bacterie achter de pest kunnen overbrengen, de belangrijkste boosdoeners waren achter Europa’s tweede pandemie van de ziekte die een reeks uitbraken achter elkaar zag optreden.

Plaag wordt veroorzaakt door infectie met de bacterie Yersinia pestis en wordt meestal verspreid via de beet van besmette vlooien, vaak gedragen door ratten, waardoor builenpest ontstaat. Symptomen zijn pijnlijke, gezwollen lymfeklieren, bubo’s genoemd, alsmede koorts, koude rillingen en hoesten.

Pneumonische pest is virulenter of schadelijker en is een vergevorderde vorm die wordt gekenmerkt door een ernstige longinfectie. De infectie kan van persoon op persoon worden overgedragen via door de lucht verspreide druppeltjes – hoesten of niezen. Uitbraken komen nog steeds voor, met een uitbraak in Madagaskar vorig jaar waarbij meer dan 1.800 mensen besmet raakten.

De hertenmuis is een potentiële bron van ziekten, waaronder de pest, salmonellose en hantavirus.

Vaak raken mensen besmet na gebeten te zijn door vlooien die besmette dieren zoals hertenmuizen en woelmuizen hebben gebeten.

Een andere gemakkelijke manier waarop mensen besmet raken is nadat hun huisdier, voornamelijk een huiskat, op een besmet knaagdier jaagt en vervolgens de eigenaar bijt of gastheer is van besmette vlooien.

De eerste bekende uitbraak van pest in de Verenigde Staten kwam nadat besmette knaagdieren uit China die op schepen zaten, zich vermengden met stedelijke ratten in havensteden. Los Angeles had een uitbraak van de pest in 1924.

De Californische grondeekhoorn is zeer vatbaar om besmet te raken met de pest en deze op grote schaal over te brengen op andere eekhoorns.

Rotseekhoorns zijn ook zeer vatbaar voor de pestbacterie en kunnen die op grote schaal onder hun soortgenoten verspreiden.

Prairiehonden behoren tot de dieren die het meest getroffen worden door grote sterfte na besmetting met de pest.

Wetenschappers testen vaccins om de zwartvoetige fret, een bedreigde diersoort, te beschermen tegen het krijgen van de pest. De soort heeft in de loop der jaren verwoestende verliezen door de pest geleden.

Californische woelmuizen komen zelden in contact met mensen, omdat ze snel bang zijn, toch kunnen ze de pest en tularemie bij zich dragen.

1 van 9

Hide Caption

Om de historische uitbraak te begrijpen, hebben wetenschappers van de Universiteit van Oslo de drie transmissieroutes voor de ziekte – ratten, lucht en menselijke vlooien en luizen – gemodelleerd aan de hand van mortaliteitsgegevens voor negen uitbraken die de periode van de tweede pandemie omspannen. Hun analyse wees uit dat menselijke ectoparasieten, zoals vlooien, de sterftetrends het meest accuraat weerspiegelden.

De modeluitkomsten suggereren daarom dat de verspreiding van de pest destijds voornamelijk toe te schrijven was aan menselijke vlooien en lichaamsluizen, volgens de studie die maandag werd gepubliceerd.

“Onze resultaten ondersteunen dat menselijke ectoparasieten primaire vectoren waren voor pest tijdens de Tweede Pandemie, inclusief de Zwarte Dood,” schrijven de auteurs.

Dit betwist “de veronderstelling dat de pest in Europa voornamelijk werd verspreid door ratten,” voegden ze eraan toe.

“Deze studie maakt gebruik van wiskundige modellering om te proberen te bepalen hoe de pest zich precies verspreidde in Europa tijdens de pandemie die bekend staat als de ‘Zwarte Dood’,” zei Raina MacIntyre, hoogleraar Infectieziekten Epidemiologie aan de Universiteit van New South Wales in Australië, die niet betrokken was bij de studie.

“De meeste natuurlijk voorkomende pest is builenpest (waarbij de lymfeklieren worden aangetast, in plaats van de longen). Studies als deze kunnen bijdragen tot een beter begrip van de snelle overdracht van pest, wat dan weer wijst op de meest geschikte beheersingsmaatregelen.”