Wetgeving om gelijke beloning voor mannen en vrouwen verplicht te stellen is al tientallen jaren oud in landen als IJsland, de VS en het Verenigd Koninkrijk, dat dit jaar 50 jaar geleden de Equal Pay Act invoerde. Toch blijven misverstanden bestaan, wat leidt tot mythes die herhaaldelijk moeten worden ontkracht.
1 Wat is het verschil tussen de loonkloof tussen mannen en vrouwen en ongelijke beloning?
De loonkloof tussen mannen en vrouwen is het verschil in gemiddeld uurloon tussen vrouwen en mannen. Het kan worden berekend als een mediaan of een gemiddeld cijfer en over het uurloon van voltijd- of deeltijdwerkers. De loonkloof tussen mannen en vrouwen weerspiegelt: het feit dat vrouwen ondervertegenwoordigd zijn in hogere, beter betaalde banen en oververtegenwoordigd in laagbetaald werk; zij doen het grootste deel van het onbetaalde zorgwerk, zodat zij de neiging hebben om gedurende een deel van hun loopbaan minder uren te werken, wat de loopbaanontwikkeling ondermijnt; zij zijn geconcentreerd in lager betaalde sectoren, terwijl mannen de hoger betaalde sectoren domineren; en in sommige gevallen worden zij minder betaald voor hetzelfde of soortgelijk werk als een man.
Omdat de loonkloof tussen mannen en vrouwen een gemiddeld cijfer is, kan daaruit niet worden afgeleid of er sprake is van loondiscriminatie tussen individuen. Dit – ongelijke beloning – is wanneer vrouwen en mannen verschillend worden betaald terwijl ze hetzelfde werk doen (“gelijk werk”), een baan die als gelijkwaardig wordt beoordeeld, of werk van gelijke waarde.
Een organisatie kan een kleine loonkloof tussen mannen en vrouwen hebben, maar dat kan loondiscriminatie verhullen tussen sommige vrouwen en mannen die gelijkaardig werk doen.
2 Vrouwen en mannen worden tegenwoordig toch zeker hetzelfde betaald voor hetzelfde werk?
We weten van tientallen vrouwen die gebruik maken van de adviesdienst van de Fawcett Society voor gelijke beloning, en van spraakmakende overwinningen op het gebied van gelijke beloning, zoals die van presentatrice Samira Ahmed tegen de BBC, dat loondiscriminatie veel vaker voorkomt dan je zou denken.
De meerderheid van de gevallen die de Fawcett-dienst te zien krijgt, betreft het type “gelijk werk”. Vrouwen weten vaak niet wat mannelijke collega’s betaald krijgen en zijn niet in een positie om ongelijke beloning aan te vechten. Praten over beloning op het werk is nog steeds een taboe, of wordt ontmoedigd in arbeidscontracten (die in het VK niet afdwingbaar zijn). Daarom pleit Fawcett voor het “recht om te weten”, zodat een individu het afdwingbare recht krijgt om te weten wat een collega verdient als hij ongelijke beloning vermoedt.
Het is echter belangrijk om te erkennen dat verschillen in beloning niet altijd het gevolg zijn van discriminatie. Volgens de Britse wet is het bijvoorbeeld mogelijk om vrouwen en mannen verschillend te betalen, maar er moet een objectieve rechtvaardiging zijn, zoals de mate van verantwoordelijkheid of specifieke vaardigheden of deskundigheid die nodig zijn.
3 Hoe kunnen twee totaal verschillende banen gelijk worden gewaardeerd?
Wanneer we een salaris aan een functie toekennen, doen we een uitspraak over de waarde. Soms wordt die bepaald door wat wij als het gangbare tarief beschouwen, door historische factoren, of door de plaats van een functie binnen een salarisgroep of op een bepaald punt van een salarisschaal.
Maar we vragen ons vaak niet af waarom een rol, wanneer die door vrouwen wordt gedomineerd, minder betaald zou moeten worden dan een andere, wanneer die door mannen wordt gedomineerd. Als het dan ter discussie wordt gesteld, houdt het geen stand. Dat is de reden waarom in de zaak van de gelijke beloning van de gemeenteraad van Glasgow vorig jaar zorgpersoneel en kinderverzorgsters met succes gelijke beloning hebben geëist als vuilnismannen.
4 Vrouwen worden niet ondergewaardeerd, zij kiezen er alleen voor om in lager betaalde banen te werken
Onderzoek toont aan dat wanneer vrouwen in door mannen gedomineerde sectoren gaan werken, de beloning daalt. Dit suggereert dat het de vrouwen zelf zijn die ondergewaardeerd worden in plaats van de functie.
Bovendien wordt onbetaald zorg- en huishoudelijk werk nog steeds voor het overgrote deel door vrouwen gedaan, zodat betaalde banen die op die rollen lijken eveneens worden ondergewaardeerd. Vrouwen verminderen vaak hun werkuren om betaald werk te combineren met de zorg voor kinderen of volwassenen.
Omdat deeltijdwerk vaak lager wordt betaald, verhandelen vrouwen hun verdienvermogen en werken zij vaak onder hun vaardigheidsniveau – wat van invloed is op de ontwikkeling van hun carrière.
5 De loonkloof is een mythe: het draait allemaal om de keuzes van vrouwen
De loonkloof is echt en is het resultaat van structurele ongelijkheid. Het is een productiviteitskloof omdat de vaardigheden en expertise van vrouwen onvoldoende worden benut. Meisjes presteren in het onderwijs beter dan jongens, maar dit vertaalt zich op de arbeidsmarkt niet in de verdiencapaciteit van door vrouwen gedomineerde functies, noch in de mate waarin zij hun potentieel door loopbaanontwikkeling kunnen waarmaken.
6 Het probleem is dat vrouwen gewoon niet om meer geld vragen
Er zijn aanwijzingen dat vrouwen, met name jongere vrouwen, evenveel kans hebben als mannen om meer loon te vragen, maar dat de kans groter is dat ze worden afgewezen. Hij is opdringerig en ambitieus, zij is opdringerig en vervelend. Het komt allemaal neer op genderstereotypen waaraan we ons leven lang worden blootgesteld en de rollen die we allemaal geconditioneerd zijn om te spelen.
De schrijver is chief executive van de Britse Fawcett Society