Stelt u zich een romp van een boot voor die bedekt is met zeepokken, een gedroogd lotuszaadje, melkbelletjes op een latte of een honingraat. Afbeeldingen van deze objecten zijn ongevaarlijk – tenzij je een van de miljoenen mensen bent die aan trypofobie lijden. Dan wekken ze waarschijnlijk intense afkeer, misselijkheid en angst op, en doet je huid kriebelen.
De term trypofobie is vrij recent ontstaan en beschrijft de angst voor clusters van gaatjes. De fobie wordt niet erkend door de Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, maar de zichtbaarheid op het internet suggereert dat het voor velen heel reëel is. Nu denken wetenschappers in het Verenigd Koninkrijk dat ze het evolutionaire mechanisme achter de reactie hebben gevonden.
Tom Kupfer van de Universiteit van Kent en An T.D. Le van de Universiteit van Essex deelden hun bevindingen in het tijdschrift Cognition and Emotion. Volgens hun onderzoek is trypofobie geëvolueerd als een manier om besmettelijke ziekten te vermijden. Duizenden jaren geleden, als je een persoon zag die bedekt was met steenpuisten of een lichaam bedekt met vliegen, zou een natuurlijke afkeer van de aanblik je hebben geholpen om te voorkomen dat je iets opliep wat ze hadden.
Maar walgen van een huid bezaaid met ziekteverwekkers of parasieten alleen betekent niet dat je trypofobisch bent; immers, afstand houden van een potentiële infectie is slim. Maar trypofobie lijkt die reactie te misplaatsen, zoals de auteurs schrijven: “Trypofobie kan een overdreven en overgegeneraliseerde versie zijn van deze normaal gesproken adaptieve reactie.”
Deze verklaring is niet helemaal nieuw, maar tot nu toe is er weinig onderzoek gedaan naar de juistheid ervan. Om hun hypothese te testen, rekruteerden de wetenschappers 376 zelfbeschreven trypofoben van online forums, en nog eens 304 studenten die niet beweerden de aandoening te hebben. Beide groepen kregen twee sets afbeeldingen te zien: De eerste toonde clusters van cirkelvormige vlekken op dieren en menselijke lichaamsdelen (de “ziekte-relevante cluster afbeeldingen”); de tweede toonde clusters van gaten op levenloze objecten zoals bakstenen en bloempotten (“ziekte-irrelevante cluster afbeeldingen”). Terwijl beide groepen meldden dat ze een afkeer hadden van de eerste verzameling foto’s, voelden alleen de trypofoben hetzelfde bij de foto’s die niets te maken hadden met infectie.
Een andere uitkomst van de studie is dat trypofobie meer gerelateerd is aan sensaties van walging dan angst. Dit onderscheidt het van meer algemene fobieën zoals arachnofobie (angst voor spinnen) of acrofobie (angst voor hoogtes). En je hoeft geen trypofoob te zijn om te walgen van een video van Surinaamse kikkervisjes die geboren worden door gaten in de rug van hun moeder. Daar kunnen we allemaal van walgen.