Wat was de tweede golf van de feministische beweging?

Heden ten dage is het feminisme een ideologie/theorie die de meeste mensen niet volledig begrijpen. Het feminisme wordt beschreven als bestaande uit drie afzonderlijke golven. De eerste feministische golf begon in het midden van de 19e eeuw en bereikte een hoogtepunt met het kiesrecht voor vrouwen. Het feminisme van de tweede golf begon aan het eind van de jaren vijftig en liep door tot in de jaren tachtig. De derde golf feminisme tenslotte is wat vager en minder duidelijk omschreven. Het begon in wezen met de Anita Hill hoorzittingen voor de hoorzittingen van de Senaat over Clarence Thomas, de kandidaat voor het Hooggerechtshof, en “de riot grrl groepen in de muziekscene van het begin van de jaren 1990”. Kimberle Crenshaw en Judith Butler waren de intellectuele theoretici die de beweging hielpen funderen en intersectionaliteit en transgenderrechten introduceerden.

Historici en feministen/genderwetenschappers beschrijven de huidige feministische theorie, ideologie en sociale/politieke beweging als de Derde Golf van het feminisme. De “tweede golf” van het feminisme begon nadat vrouwen na het einde van de Tweede Wereldoorlog uit het arbeidsproces waren verdreven en eindigde in wezen met de mislukking van de ratificatie van het amendement voor gelijke rechten. Het tweede golf feminisme viel uiteen nadat de kritiek toenam dat de beweging zich had gericht op blanke vrouwen met uitsluiting van alle anderen.

Wanneer begon de tweede golf feministische beweging?

De vrouwenbeweging van voor de jaren twintig werd gekenmerkt door de kiesrechtbeweging die leidde tot het verkrijgen van het vrouwenkiesrecht. Vanaf de jaren 1890 en het begin van de 20e eeuw richtte een groot deel van de vrouwenbeweging zich op algemene maatschappelijke ongelijkheden en, zoals slechte werk- en woonomstandigheden, ook op sociale kwalen zoals alcoholisme en prostitutie. Zwarte vrouwen in het zuidwesten van de Verenigde Staten, bijvoorbeeld, sloten zich in de jaren 1930 aan bij vakbonden zoals de International Ladies’ Garment Workers’ Union (ILGWU) om te protesteren tegen de slechte lonen en werkomstandigheden die zij moesten verduren. Afgezien van dit algemene sociale activisme en het verkrijgen van stemrecht, waren genderspecifieke onderwerpen, waaronder gelijkheid in werk en beloning, geen belangrijke aandachtspunten.

In de jaren veertig kregen vrouwen steeds meer werk naarmate mannen overzee vertrokken om te vechten in de Tweede Wereldoorlog. Men kan stellen dat de Tweede Wereldoorlog de belangrijkste aanleiding was voor de feministische beweging van de tweede golf die na de oorlog ontstond. Tijdens de oorlogsjaren werden de vakbonden, die in de jaren dertig waren gegroeid, nog sterker naarmate vrouwen steeds meer werk kregen, vooral in productiebanen die nodig waren om de oorlogsinspanningen te ondersteunen.

Tijdens de jaren veertig kwamen er nieuwe arbeidsvoordelen voor vrouwen beschikbaar, zoals zwangerschapsverlof, dagopvang en counseling. Deze voordelen ontwikkelden zich sterker in Europa, omdat veel landen daar door de oorlog waren verwoest en een groot deel van de mannelijke bevolking was uitgedund.

Niettemin ontstond in de Verenigde Staten door de deelname van vrouwen aan de beroepsbevolking in de Tweede Wereldoorlog bij veel vrouwen na afloop van de oorlog het gevoel dat zij ook dezelfde soorten rechten verdienden als mannen in banen die zij vervulden. Dit werd benadrukt door het feit dat veel mannen die terugkwamen en hun oude banen weer overnamen van vrouwen die deze banen tijdens de oorlog vervulden, ook hogere salarissen kregen, wat deze ongelijkheid nog eens extra benadrukte.

In de jaren 1950 begon de economie te groeien, en het hoogtepunt van de rode paniek of anti-communistische sentimenten begon de feministische organisatie te verminderen. Maar aan het eind van de jaren 1950 en in de jaren 1960, toen de welvaart toenam, kwam er meer belangstelling voor nieuwe ideeën en ontstonden er bewegingen, waaronder de burgerrechtenbeweging, die gevestigde sociale constructies zoals segregatie en ongelijkheid op de werkvloer in twijfel begonnen te trekken. Tegen het begin van de jaren zestig begon de sociale sfeer bevorderlijk te worden voor een grote feministische beweging.

Wat waren de doelen van de tweede golf van feministische bewegingen?

Na de Tweede Wereldoorlog begonnen sommige schrijvers zich af te vragen hoe vrouwen in de maatschappij werden gezien en welke rol zij speelden, vooral omdat de oorlog had aangetoond dat vrouwen waardevolle bijdragen hadden geleverd en in veel gevallen taken hadden uitgevoerd die gelijkwaardig waren aan de mijne. In 1949 publiceerde Simone de Beauvoir De tweede sekse, een baanbrekend boek dat vraagtekens zette bij de manier waarop de maatschappij tegen vrouwen aankeek en de rol die zij speelden. In haar werk schrijft Beauvoir: “Je wordt niet geboren als vrouw, maar je wordt het.” Dit citaat geeft weer hoe de maatschappij het idee bevordert van wat een vrouw zou moeten doen en handelen, waar genderrollen worden aangeleerd en opgedrongen aan vrouwen. Waar de Tweede Wereldoorlog liet zien dat vrouwen zich konden ontworstelen aan hun rolpatronen, zoals vereist was; vroeg het boek zich af waarom de rolpatronen van vrouwen, die hen zagen als ondergeschikt aan mannen op de werkvloer en thuis, zouden moeten worden bestendigd, terwijl dit tijdens de oorlog niet het geval was.

Na enige tijd kreeg de beweging meer tractie door meer auteurs in de jaren zestig. Betty Friedan was misschien wel een van de meest invloedrijke schrijvers in deze tijd. Na een enquête onder haar klasgenoten, merkte Friedan dat veel van haar klasgenoten ongelukkig waren in hun huwelijken waarin hun leven draaide om de zorg voor kinderen en het huishouden. Dit besef zette haar aan tot het schrijven van The Feminine Mystique in 1963, waarin ze vraagtekens plaatste bij de blanke, middenklasse idealen van het gezinsleven en het moederschap. Ze richtte zich vooral op het huiselijke leven omdat ze geloofde dat dit vrouwen en hun ambities had verstikt.

In haar boek neemt Friedan interviews op met vrouwen die ongelukkig waren in hun huiselijke leven en ontkrachtte ze de idealen van de jaren ’50 die vaak een gelukkig gezin toonden met mannen aan het werk en vrouwen die zich op het huishouden richtten. In het boek werd fundamenteel betwijfeld of de idealen van de jaren ’50 wel in het belang van de vrouw waren.

Het boek en de politiek in de jaren ’60 leidden tot enkele eerste overwinningen voor de opkomende vrouwenbeweging van de tweede golf. Tot deze successen behoren de oprichting van de National Organization for Women, waar Friedan lid van werd, en de eerste grote wetgevende overwinning, namelijk de goedkeuring van de Equal Pay Act van 1963. Hierdoor werd het voor vrouwen wettelijk mogelijk om recht te hebben op gelijke beloning voor dezelfde banen als mannen. Het maakte het nu mogelijk voor vrouwen om niet meer te worden verhinderd om tot de beroepsbevolking toe te treden vanwege lage lonen.

Andere veranderingen, waaronder de invoering van de anticonceptiepil en de invoering van abortus in Europa, begonnen politieke vertakkingen te krijgen. Enerzijds stelde de pil vrouwen in staat de bevalling uit te stellen en in veel gevallen een carrière op te bouwen. Abortus gaf vrouwen ook meer keuzemogelijkheden over het opvoeden van kinderen.

In 1969 schreef Katy Millett Sexual Politics en schreef over de patriarchale structuur van de samenleving die seks, seksuele expressie en uiteindelijk de politiek en het verhaal van het politieke discours controleert. Sekse- en genderonderdrukking komen veel voor vanwege het politieke discours dat in de samenleving wordt gevoerd. Millets betoogde dat voordat er enige andere vorm van onderdrukking bestond, elitaire mannen eerst mensen onderdrukten op basis van sekse en gender, later uitgebreid tot ras en klasse.

In de jaren zeventig breidde de feministische beweging van de tweede golf zich uit en bleef aan kracht winnen. Carol Hanisch publiceerde in 1970 een essay getiteld “Het persoonlijke is politiek.” Hanisch betoogde dat alles politiek was, inclusief de verdeling van huishoudelijk werk, rolpatronen en andere dagelijkse activiteiten. Als een vrouw besloot abortus te plegen en als vrouw een baan te krijgen in een door mannen gedomineerde bedrijfstak, dan had die beslissing politieke gevolgen en werd ze gepolitiseerd in de samenleving. Vrouwen moesten hun privé-, huishoudelijke problemen in de publieke sfeer brengen omdat kwesties gepolitiseerd werden en gevolgen hadden ver buiten een individu.

Was het tweede-golf feminisme één beweging of twee?

In de jaren zestig en zeventig viel het tweede-golf feminisme steeds meer uiteen in twee afzonderlijke ideologische bewegingen: Gelijke rechten feminisme en radicale feminisme. Binnen het equal-rights feminisme streefde men naar gelijkheid met mannen op politiek en sociaal gebied, waarbij wetgeving en wetten zoals legalisering van abortus en pogingen om vrouwen een meer gevestigde positie op de arbeidsmarkt te geven gelijk aan mannen de primaire doelen waren.

Radicaal feminisme daarentegen wilde een veel radicalere verandering van de maatschappij, die in wezen als patriarchaal werd beschouwd en moest worden veranderd als vrouwen aan de onderdrukking ervan wilden ontsnappen. Er waren leeftijds- en raciale verschillen binnen de bredere feministische bewegingen in die tijd. De gelijkberechtigingsfeministen waren grotendeels blank, ouder in leeftijd en de meesten kwamen uit welgestelde milieus. Radicale feministen bestonden uit jongere blanke, welgestelde vrouwen, en vrouwen uit minderheidsgroepen van alle leeftijden die ook actief waren in de Civil Rights Movement.

Welke rol speelden vrouwen uit minderheidsgroepen in de feministische beweging van de tweede golf?

Vrouwen van kleur waren ondervertegenwoordigd in zowel de rassen- als de genderbewegingen, die tegelijkertijd voor meer gelijkheid streden. Hoewel zwarte, Latina/Chicana, Aziatische en inheemse Amerikaanse vrouwen actief waren in de feministische agenda’s van die tijd, waren er spanningen binnen de bredere feministische bewegingen omdat een groot percentage van de leiders blank was en de agenda enkele scherpe raciale tegenstellingen vertoonde. Sommige niet-blanke feministes bekritiseerden de bredere feministische beweging omdat deze niet gelijkwaardig was in de vertegenwoordiging van de beweging en het incorporeren van raciale en andere kwesties.

In de hele Verenigde Staten begonnen vrouwen uit minderheidsgroepen de strijd tegen raciale en genderonderdrukking door hun organisaties op te richten. Sommige bestonden al door een grotere participatie van vrouwen in de beroepsbevolking in de jaren veertig, zoals de National Council of Negro Women. Andere organisaties ontstonden in de jaren zestig en zeventig, waaronder de Third World Women’s Alliance. De Third Women’s World Alliance werkte aan het blootleggen van de relatie tussen ras, sekse, seksualiteit, gender, en klasse-onderdrukking. Dergelijke opvattingen van vrouwen uit minderheidsgroepen bleken van invloed te zijn op de ”derde golf” van feminisme die later in de jaren zeventig en tot op de dag van vandaag opkwam, omdat feministische bewegingen nu ook bredere kwesties van raciale en sociale ongelijkheid omvatten.

Wat waren de resultaten van de tweede golf feministische beweging?

De ”tweede golf” feministische beweging bleek een belangrijke sociale overgang te zijn voor westerse landen en de Verenigde Staten vanaf de jaren zestig en later. Grote sociale veranderingen, zoals de participatie van vrouwen in de beroepsbevolking, en de toegenomen welvaart dwongen tot een grote maatschappelijke bewustwordingsbeweging die de rol van de seksen in de samenleving ter discussie stelde. In belangrijke literaire werken werden vraagtekens gezet bij de traditionele rolverdeling tussen mannen en vrouwen en werden sociale problemen aan de kaak gesteld die deze rolverdeling voor vrouwen met zich meebracht. Binnen de bredere tweede-golf feministische beweging, die de meer mainstream en radicale elementen van het feminisme vormde, ontstonden twee bewegingen.

Terwijl de ene werkte aan het veranderen van de samenleving van binnenuit, met behulp van wetgeving en sociale druk, stelde de andere, radicale beweging fundamentele vragen of de hiërarchische en patriarchale aard van de samenleving het voornaamste probleem was. Beide bewegingen hebben echter een belangrijke bijdrage geleverd door hun invloed op de samenleving in het algemeen, waar vandaag de dag veel dingen die we als vanzelfsprekend beschouwen, zoals vrouwen in de beroepsbevolking, pas na de jaren zestig steeds acceptabeler werden.

Conclusie

Heden ten dage wordt een vrouw die het stichten van een gezin uitstelt niet vaak door de samenleving in twijfel getrokken voor een dergelijke keuze, maar dit was niet de norm in de VS en delen van Europa van voor de jaren zestig. Later werd het samengaan van raciale en andere sociale ongelijkheid gezien als onderdeel van bredere sociale strijd in de samenleving. Uiteindelijk gaf de feministische beweging van de tweede golf vrouwen de kans om gesprekken aan te gaan over hoe sociale ongelijkheid kan worden aangepakt en om te gaan denken over gender, identiteit, seksualiteit, ras en klasse als allemaal even belangrijke factoren. De zogenaamde derde golf richtte zich meer op homo-/lesbische en rassenkwesties, maar er kan worden gesteld dat zij werd geïnformeerd door de retoriek van de tweede golf die laat in de jaren zeventig was ontstaan toen rassenkwesties en bredere sociale ongelijkheid opkwamen.

Suggested Readings

• Palmer, Colin. editor, Encyclopedia of African-American Culture and History. 2nd ed. Vol. 5. Detroit: Macmillan Reference USA, 2006
• Ruíz, Vicki. Kannewijnvrouwen, kannewijnlevens: Mexican Women, Unionization, and the California Food Processing Industry, 1930-1950. (Albuquerque: University of New Mexico Press, 1987)
• Gilmore, Stephanie, ed., Feminist Coalitions: Historical Perspectives on Second-Wave Feminism in the United States, Vrouwen in de Amerikaanse geschiedenis. Urbana: University of Illinois Press, 2008
• Feminist Nationalism (New York: Routledge, 1997)
• LeGates, Marlene. In Their Time: A History of Feminism in Western Society,. New York: Routledge, 2001
• Herman, Alexis M, Gelijke beloning: A 35-Year Perspective. (Plaats van publicatie niet geïdentificeerd: Diane Pub Co, 1998
• Milkman, Ruth, On Gender, Labor, and Inequality, Working Class in American History. Urbana, Chicago: University of Illinois Press, 2016
• Laughlin, Kathleen A., and Jacqueline L. Castledine. Breaking the Wave: Women, Their Organizations, and Feminism, 1945-1985. New York: Routledge, 2011

Updated January 28, 2019