Verschillende data voor Pasen
Heb je ooit iemand een Zalig Pasen gewenst om dan te horen te krijgen dat het nog niet ‘hun’ Pasen is? Het overkomt de beste onder ons, vooral wanneer we niet beseffen dat onze vrienden, studenten of collega’s tot de Orthodoxe Kerk behoren, die Pasen op een andere dag viert dan de Katholieke Kerk en de meerderheid van de wereld. De data zijn bijna altijd verschillend, behalve in zeldzame gevallen wanneer de data op dezelfde dag vallen. Klinkt dat verwarrend? Het blijkt dat er eigenlijk een zorgvuldig berekend systeem zit achter de dag waarop Pasen wordt erkend.
Berekening van Pasen
Pasen is de dag waarop leden van het christelijk geloof de verrijzenis van Jezus Christus uit de dood erkennen. Het is een viering van het leven en van een nieuw begin. In 325 na Christus hield de kerk het eerste oecumenische concilie, bekend als het concilie van Nicea. Voorafgaand aan de concilievergadering vierden kerken over de hele wereld op verschillende tijden Pasen. Om eenheid onder de kerken te brengen, stelden de concilieleden een formule op om de datum voor de viering van Pasen over de hele wereld te berekenen. Zij stelden vast dat Pasen zou worden gevierd op de eerste zondag na de eerste volle maan, die volgt op de lente-equinox, maar altijd na het Joodse Pesach. Om verwarring in de datum te voorkomen, werd ook bepaald dat het lentepunt op 21 maart zou vallen. Dit systeem zou garanderen dat alle kerken samen Pasen op dezelfde dag zouden vieren.
Waarom het lentepunt?
Vóór de uitvinding van kalenders en andere moderne methoden om jaren en seizoenen bij te houden, vertrouwden de mensen op de stand van de zon aan de hemel en op duidelijke tekenen in de natuur om het verstrijken van de tijd aan te geven. Toen de evenaar en de hemisferen van de aarde algemeen bekend werden, begreep men dat de licht gekantelde rotatie van de aarde ervoor zorgt dat verschillende hemisferen verschillende seizoenen beleven. Terwijl het ene halfrond lente en zomer beleeft, beleeft het andere halfrond herfst en winter. Deze gebeurtenis wordt een nachtevening genoemd. De lente-equinox is de gebeurtenis die eind maart plaatsvindt en die de lente brengt op de delen van de aarde op het noordelijk halfrond. Het concilie koos deze equinox als onderdeel van de berekening om er zeker van te zijn dat Pasen op hetzelfde tijdstip in de lente gevierd zou worden.
Waarom na Pesach?
Joods Pesach wordt gevierd op de 15e dag van de maand Nisan, de eerste maand van het jaar op de Joodse kalender. Het is een tijd waarin praktiserende Joden het feest van ongezuurde broden vieren, ter herdenking van het feit dat God het oude Joodse volk bevrijdde uit de gevangenschap in Egypte. Pesach wordt 8 dagen lang gevierd en bestaat uit verschillende ceremoniële tradities. Het is een van de drie belangrijke Joodse feestdagen die jaarlijks worden erkend.
Het was belangrijk voor de kerk om Pasen te vieren na het Joodse Pesach om de volgorde te behouden van de gebeurtenissen die leidden tot de kruisiging van Christus en zijn verrijzenis. Volgens de bijbelse tijdlijn vierde Jezus Christus Pesach met zijn joodse volgelingen de nacht voordat hij aan het kruis werd gekruisigd (dat was vóór zijn verrijzenis op de derde dag). Pasen of de opstandingsdag vieren vóór het Joodse Pesach zou de oorspronkelijke volgorde van de gebeurtenissen verstoren.
Zelfde Pasen, verschillende dag
In Nicea dacht het concilie een universele datum voor Pasen te hebben vastgesteld, maar waar ze niet op hadden gerekend was een scheuring in de kerk die in 1054 plaatsvond. Het Grote Schisma van 1054 werd het scheidingspunt voor de kerk. Het Romeinse Rijk had zichzelf al verdeeld in het Oostelijke (Byzantijnse) en Westelijke (Romeinse) Rijk en hoewel de kerk probeerde haar universele rol te behouden, werd zij al snel ook verdeeld. Niet alleen vormden de Oostelijke en Westelijke helften hun eigen afzonderlijke rijken, maar zij kozen ook hun eigen keizers en uiteindelijk hun eigen hoofd van de kerk. De strijd over de heerschappij van de kerk was de laatste druppel, en de kerk werd verdeeld in de Katholieke en de Orthodoxe Kerk.
Hoewel de kerken verdeeld waren over verschillende leerstellige opvattingen, geloofden zij beiden nog steeds dat Pasen gevierd moest worden op de eerste zondag na de eerste volle maan om het lentepunt te volgen. De Katholieke Kerk vond echter niet langer dat het na Pesach moest vallen. Daar kwam nog bij dat de Katholieke Kerk van de Juliaanse kalender overstapte op de Gregoriaanse kalender, die in 1582 werd gepresenteerd. De Orthodoxe Kerk hield nog steeds vast aan de oorspronkelijke formule van het Concilie van Nicea voor Pasen en volgde ook het oorspronkelijke kalendersysteem van de Juliaanse kalender. Door twee verschillende kalendersystemen te gebruiken, viel het lentepunt nu op 21 maart volgens de Gregoriaanse kalender en op 3 april volgens de Juliaanse kalender. De twee kerken vierden nu dezelfde paasvakantie op twee verschillende dagen.
Welke dag viert u Pasen?
Pasen wordt nog steeds op twee verschillende data gevierd, afhankelijk van de kerk waartoe u behoort. Het orthodoxe Pasen valt nu ergens tussen 4 april en 8 mei en het katholieke Pasen valt ergens tussen 22 maart en 25 april. In zeldzame gevallen vallen de data samen en wordt Pasen gelijktijdig gevierd. Zo vielen het orthodoxe en het katholieke Pasen op dezelfde dag in 2010, 2011 en 2014. Het zal dit jaar in 2017 ook op dezelfde dag vallen. Echter, met de manier waarop de twee kalenders werken, zullen ze niet opnieuw op dezelfde dag vallen tot 2034.