Als een zelfbewuste emotie, schaamte informeert ons van een interne toestand van ontoereikendheid, onwaardigheid, schande, spijt, of loskoppeling. Schaamte is een duidelijk signaal dat onze positieve gevoelens zijn onderbroken. Een ander persoon of een omstandigheid kan schaamte bij ons opwekken, maar dat kan ook het geval zijn als we niet aan onze eigen idealen of normen voldoen. Aangezien schaamte ons het gevoel kan geven dat ons hele zelf gebrekkig, slecht, of onderhevig aan uitsluiting is, motiveert het ons om ons te verbergen of iets te doen om ons gezicht te redden. Het is dus geen wonder dat het vermijden van schaamte kan leiden tot terugtrekking of tot verslavingen die de impact ervan proberen te maskeren.
Schaamte wordt vaak verward met schuldgevoel – een emotie die we kunnen ervaren als gevolg van een wandaad waarover we misschien wroeging voelen en die we willen goedmaken. Waar we waarschijnlijk de neiging zullen hebben om schuld te bekennen, of met anderen te praten over een situatie die ons met schuldgevoelens opzadelde, is het veel minder waarschijnlijk dat we onze schaamte zullen rondbazuinen. In feite zullen we hoogstwaarschijnlijk verbergen wat we voelen, omdat schaamte geen onderscheid maakt tussen een actie en het zelf. Daarom staat bij schaamte “slecht” gedrag niet los van een “slecht” zelf, zoals dat bij schuld wel het geval is.
Een situatie, echt of ingebeeld, kan een schaamte-respons uitlokken. Men kan, bijvoorbeeld, zichzelf aanvallen als inferieur in concurrerende inspanningen of geloven dat anderen zich bewust zullen worden van een verborgen gebrek. Schaamte zal worden gevoeld wanneer we verwachten te worden gezien als tekortschietend of ontoereikend in ons intellect, uiterlijk, of vaardigheden. Bijvoorbeeld, een vrouw die was aangekomen had moeite haar huis te verlaten omdat ze de schaamte wilde vermijden die werd opgeroepen door in het openbaar te zijn. Ze devalueerde zichzelf, en haar verwachting was dat anderen haar hard zouden veroordelen.
Het aanvallen van anderen dient vaak om te ontkennen wat de schaamtevolle persoon voelt. Om aan de zelfvernietigende effecten van schaamte te ontsnappen, wordt door het uiten van minachting jegens een ander, of door hem of haar aan de schandpaal te nagelen, de eigen schaamte opnieuw in de ander geplaatst. Een man die verwachtte als ontoereikend te worden beoordeeld, bijvoorbeeld, zou het gevoel van eigenwaarde van zijn partner manipuleren door haar te kleineren. Wanneer zij zwak en zelfbewust werd en zijn goedkeuring nodig had, was hij zelfverzekerder en kon hij haar de schuld geven van zijn falen. Het verplaatsen van de eigen schaamte in een andere persoon is een typische zelfbeschermende manoeuvre onder narcisten, omdat in de kern van narcisme ondraaglijke geïnternaliseerde schaamte is die het bewustzijn wordt ontzegd. Door een gedevalueerd gevoel van zelf te verbergen, kunnen narcisten zichzelf opblazen of gerechtigd lijken, en afgunst uitlokken bij mensen om hen heen.
Schaamte is besmettelijk als je de dodelijke projecties van schaamte van een partner overneemt – vooral een partner die misbruik maakt. Op dezelfde manier is schaamte vooral moeilijk, zo niet giftig, voor kinderen omdat het een emotie is die verborgen wordt gehouden, vooral door slachtoffers van agressie of misbruik. De verwachting door leeftijdsgenoten te worden beschaamd creëert angst bij een kind als hij of zij slachtoffer is van pesten. Zoals ik in een eerdere bijdrage (“Hebben pesters echt een laag zelfbeeld?”) heb besproken, kan schaamte worden ervaren als zo’n negatieve, intense emotie van zelfverachting dat het ertoe kan leiden dat iemand die schaamte ontkent, en, in het geval van iemand die zich gedraagt als een pester, die schaamte verraadt door die emotie bij anderen op te roepen. Kinderen die pesten en plagen kunnen gemakkelijk achterhalen waarvoor andere kinderen zich schamen, en ze zijn zeer bedreven in het opwekken van de emotie van schaamte bij leeftijdgenoten. En dit maakt schaamte tot een besmettelijke emotie.
Kinderen zijn ook onderhevig aan de overdracht van schaamte als ze familie zijn van iemand die zich schandelijk gedraagt. Wanneer kinderen emotioneel of fysiek in de steek gelaten, misbruikt of verwaarloosd worden, nemen ze vaak de schaamte over die toebehoort aan de volwassene die hen verliet of pijn deed door aan te nemen dat het komt omdat zij zelf de “slechte” zijn. Sommige kinderen gedragen zich op een manier die hen verantwoordelijk maakt voor de schaamte die bij hun ouders hoort.
DE BASIS
- Wat is schaamte?
- Vind een therapeut bij mij in de buurt
Aan de andere kant kunnen ouders intense schaamte ervaren vanwege het gedrag van hun kinderen. Omdat het ideaal van een ouder is dat kinderen zijn beste inspanningen en verdiensten vertegenwoordigen, reflecteert een kind dat er niet in slaagt gewenste doelen te bereiken, of wiens gedrag een schande is, negatief en roept een schaamte reactie op. Sommige ouders ontkennen elke vorm van schuld aan het wangedrag van hun kinderen in een poging om hun schaamte te ontkennen. Andere ouders accepteren te veel verantwoordelijkheid en schaamte voor elk wangedrag van een kind.
Elke situatie die het zelf devalueert en schaamte triggert, kan ook woede of zelfs razernij oproepen. Dit omvat situaties die onder andere afgunst oproepen, vergelijkingen aanwakkeren, een angst oproepen om in de steek gelaten te worden, of fantasieën opwekken over het relatieve geluk van een rivaal. De woede van een persoon die zich schaamt is als een alles verterend gif en neemt een groot deel van de bewuste gedachten in beslag. Maar als een persoon die verteerd wordt door schaamte erin slaagt schaamte over te dragen op een ander, dan zal die persoon de overweldigende toxische repercussies ervaren. Schaamte, wanneer het wordt overgenomen door een partner, geliefde, vriend, of vreemdeling kan een persoon fysiek en emotioneel ziek maken.
Ongeacht de trigger, wanneer schaamte wordt ervaren kan de verslechtering van een gewaardeerd gevoel van zelf verwoestend zijn. Naast de typische emoties die gepaard kunnen gaan met schaamte, zoals afgunst, woede, en angst, kunnen we ook verdriet, depressie, uitputting, eenzaamheid, en leegte als gevolg. En dit is waar schaamte een gevaarlijke emotie kan worden. Wanneer schaamte resulteert in zelfaanval, is het overweldigend, en het kan negatief kleuren hoe je jezelf ziet en hoe je het vooruitzicht op herstel van je gevoel van eigenwaarde beoordeelt. Toch herstellen mensen wel van het ervaren van schaamte en leren ze veel over zichzelf als ze een stapje terug kunnen doen en kijken naar wat er in hen omgaat.
Embarrassment Essentials
Zoals alle emoties, vereist schaamte perspectief omdat het in de context van onze omgeving en huidige zorgen wordt geplaatst. Echter, onze reactie op schaamte wordt gevormd door al onze emotionele herinneringen van wanneer het eerder werd ervaren. De opeenstapeling van emotionele ervaringen die zich in ons geheugen bevinden, schrijven onze reacties voor wanneer een bepaalde emotie in het heden wordt geactiveerd. Voor het grootste deel, deze nette kleine pakketten van emotionele herinneringen van invloed op onze beslissingen en hoe we ons leven leiden. Hoe dan ook, schaamte motiveert ons om ons gezicht te redden, en dus moet men zich altijd bewust zijn van de neiging om zich te verbergen wanneer de emotie wordt opgeroepen. Verstoppen gaat vaak samen met gedrag dat zelf een trigger voor verdere schaamte, zoals verslavingen, dwangmatig gedrag, harde zelfkritiek, of zelf-denigratie. Zelfobservatie die vaak wordt ingegeven door schaamte, en wordt gevoeld als spijt, biedt een kans om te leren, te veranderen, te verbeteren, of iets anders te doen de volgende keer.