Pride and Prejudice, uitgelegd in twee grafieken

Op deze datum in 1813 publiceerde Jane Austen Pride and Prejudice, haar beroemdste roman en een van de grootste werken uit de Engelse literatuur.

In de kern vertelt Pride and Prejudice het liefdesverhaal van Elizabeth Bennet en Mr. Darcy, die beiden hun vooroordelen moeten overwinnen om samen te kunnen eindigen. In de loop van de roman leren beide personages hun trots en vooroordelen af te leren, zodat ze de goedheid van de ander kunnen accepteren.

Austens roman speelt zich af in een wereld waarin zowel verwachtingen als reputatie ertoe doen. Austen richt haar satirische blik op deze bereidheid om iemands karakter te beoordelen op basis van zijn maatschappelijke positie. De werktitel van het boek was “Eerste indrukken”, wat nog duidelijker aangeeft dat Austen degenen die uitsluitend oordelen op grond van klasse, op de vingers wil tikken.

Elizabeths en Darcys karakterreizen

Elizabeth, de tweede van vijf zussen, is een intelligente jonge vrouw die door haar neiging tot snel oordelen Darcy niet kan zien voor wie hij werkelijk is. Dat hij haar uiterlijk omschrijft als “aanvaardbaar, maar niet knap genoeg” helpt haar indruk van hem zeker niet. Darcy bezit de rijkdom en sociale invloed die Elizabeth’s familie niet heeft, wat haar onwil om hem het voordeel van de twijfel te geven niet ten goede komt. Maar uiteindelijk, als ze beter bekend raakt met Darcy’s gedrag en beweegredenen, komt ze tot de overtuiging dat Darcy over het algemeen een goede kerel is.

Die progressie is wat de roze stippen aangeven in de grafiek hierboven, gemaakt door LitVisuals. De roze stippen geven Elizabeths trots aan, de blauwe het vooroordeel van Mr Darcy. Aan het begin van de roman is Elizabeth’s trots zeker merkbaar, hoewel niet zo hoog als Darcy’s eigen niveau van vooroordelen. Naarmate Elizabeth Darcy’s daden beoordeelt zonder zijn beweegredenen volledig te begrijpen, neemt haar trots toe.

Het bereikt zijn hoogtepunt in haar afwijzing van Darcy’s huwelijksaanzoek, en dat is het moment waarop ze een aantal van de onjuiste vooroordelen die ze over hem heeft gemaakt, op tafel gooit. Elizabeth klaagt Darcy op twee manieren aan: hij probeerde haar zus Jane te breken met haar minnaar (en Darcy’s beste vriend) Bingley, en hij behandelde de charmante officier Wickham zeer slecht.

Pas als Darcy Elizabeth later een brief stuurt waarin hij zijn motieven uitlegt, krijgt ze spijt van haar eigen vooroordelen. Ja, hij heeft geprobeerd Jane’s relatie met Bingley te verbreken, maar hij legt uit dat dat deels was omdat Darcy vreesde dat ze niet echt van hem hield. (En wat Wickham betreft, de officier heeft een duister verleden, en Darcy probeerde Elizabeths familie te beschermen. Na ontvangst van de brief begint Elizabeths trots gestaag af te nemen, en bereikt een dieptepunt als ze ontdekt dat Darcy Wickham heeft geholpen met Elizabeths zus Lydia te trouwen. Vanaf hier begint het een kleine opleving, en eindigt bijna op hetzelfde niveau waar het begon.

Ondertussen neemt Darcy’s niveau van vooroordelen gestaag af in de loop van de roman. Wanneer hij Elizabeth voor het eerst op een bal ziet – en daar mompelt hij zijn “aanvaardbaar, maar niet knap genoeg” opmerking – is zijn niveau van vooroordelen door het dak. Klasse is belangrijk voor hem, en hij heeft geen interesse in een romantische relatie met iemand die zijn deftige reputatie zou kunnen bezoedelen.

Maar zoals in elke goede romantische komedie, nemen Darcy’s vooroordelen geleidelijk af, en zijn muren worden langzaam neergehaald na zijn eerste ontmoeting met zijn toekomstige geliefde. Tegen de tijd van het Netherfield-bal geeft Darcy toe dat hij meer gegrepen is door Elizabeth dan hij zou willen.

Maar pas bij zijn aanzoek aan Elizabeth – zeker het hoogtepunt van het boek – krijgt zijn vooroordeel de ultieme klap: zij wijst hem af.

“Tevergeefs heb ik geworsteld. Het zal niet gaan. Mijn gevoelens zullen niet onderdrukt worden. Je moet me toestaan je te zeggen hoe vurig ik je bewonder en liefheb.” Hij sprak goed, maar er waren meer gevoelens dan die van het hart, en hij was niet welsprekender over tederheid dan over trots. Zijn gevoel van haar inferioriteit – van haar degradatie – van de familiale hindernissen die het oordeel altijd had tegenovergesteld aan de neiging, werden besproken met een warmte die leek te wijten aan het gevolg dat hij kwetste, maar die zeer onwaarschijnlijk was om zijn pak aan te bevelen.

Elizabeth’s afwijzing van Darcy’s aanzoek verwondt ongetwijfeld zijn trots, wat waarschijnlijk maar goed is ook, want het blijft hem gedurende de rest van de roman achtervolgen.

De populariteit van Mr. Darcy en Elizabeth Bennet

Sommigen beschouwen Pride and Prejudice als de voorloper van de moderne romantische komedie. Gezien onze obsessie met dat genre is het dan ook geen wonder dat Austens boek in de loop der jaren ontelbare keren is bewerkt. Van toneelproducties en tekenfilms tot een origineel Koreaans drama met dezelfde naam: een cultuur die in het bezit is van een groot verhaal, heeft nooit gebrek aan bewerkingen die erop zijn gebaseerd.

Voor de tweehonderdste verjaardag van het boek heeft The Economist de vermeldingen van Darcy en Elizabeth in Britse boeken en tijdschriften in de loop van de 20e eeuw getraceerd. Zoals je kunt zien, blijven de vermeldingen van Elizabeth vrij consistent, waarschijnlijk omdat ze zo’n geliefd en blijvend personage is. Ze is tenslotte “the world’s sweetheart”, zoals de Jane Austen Society opmerkt.

Darcy’s naam wordt daarentegen veel minder consequent genoemd en beleefde zijn dieptepunt vooral tijdens het vrouwenkiesrecht en het tweede-golf feminisme, zoals The Economist opmerkt. Het personage maakte een culturele comeback in de late jaren ’90, wat waarschijnlijk iets te maken heeft met een hunky Colin Firth die verscheen in een nat, doorschijnend shirt in de BBC miniserie.