De Vesuvius, een vulkaan bij de baai van Napels in Italië, is meer dan 50 keer uitgebarsten. De beroemdste uitbarsting vond plaats in het jaar 79 na Christus, toen de vulkaan de oude Romeinse stad Pompeii bedolf onder een dik tapijt van vulkanische as. Het stof “stroomde als een vloed over het land”, schreef een getuige, en hulde de stad in “een duisternis…als het zwart van gesloten en onverlichte kamers”. Tweeduizend mensen stierven, en de stad bleef bijna evenveel jaren verlaten. Toen een groep ontdekkingsreizigers de plaats in 1748 herontdekte, waren zij verbaasd te ontdekken dat – onder een dikke laag stof en puin – Pompeii grotendeels intact was. De gebouwen, artefacten en skeletten die in de begraven stad zijn achtergebleven, hebben ons veel geleerd over het dagelijks leven in de antieke wereld.
Het leven in Pompeii
Griekse kolonisten maakten de stad in de 8e eeuw v. Chr. deel van de Hellenistische sfeer. Pompeii, een onafhankelijke stad, viel in de 2e eeuw v. Chr. onder de invloed van Rome en uiteindelijk werd de Baai van Napels een trekpleister voor rijke vakantiegangers uit Rome die genoten van de kustlijn van Campanië.
Tegen het begin van de eerste eeuw na Chr. was de stad Pompeii, ongeveer vijf mijl van de berg gelegen, een bloeiend vakantieoord voor Rome’s meest vooraanstaande burgers. Elegante huizen en villa’s omzoomden de geplaveide straten. Toeristen, stedelingen en slaven liepen af en aan in kleine fabriekjes en ambachtelijke winkeltjes, taveernes en cafés, en bordelen en badhuizen. Mensen verzamelden zich in de arena met 20.000 zitplaatsen en loungden op de pleinen en marktplaatsen in de open lucht. Aan de vooravond van die noodlottige uitbarsting in 79 na Christus, schatten geleerden dat er ongeveer 12.000 mensen in Pompeii woonden en bijna evenveel in de omliggende regio.
Mount Vesuvius
De Vesuvius vulkaan ontstond niet van de ene dag op de andere, natuurlijk. De Vesuvius maakt deel uit van de Campanische vulkaanboog die zich uitstrekt langs de convergentie van de Afrikaanse en Euraziatische tektonische platen op het Italiaanse schiereiland en was al duizenden jaren aan het uitbarsten. In ongeveer 1780 v. Chr. bijvoorbeeld schoot een ongewoon hevige uitbarsting (tegenwoordig bekend als de “Avellino-uitbarsting”) miljoenen tonnen oververhitte lava, as en rotsen zo’n 22 mijl de lucht in. Die prehistorische catastrofe verwoestte bijna elk dorp, huis en boerderij binnen 15 mijl van de berg.
De dorpelingen rond de vulkaan hadden lang geleerd te leven met hun vluchtige omgeving. Zelfs na een zware aardbeving in Campanië in 63 na Christus – een beving die, zoals wetenschappers nu begrijpen, een voorbode was van de ramp die komen zou – trokken de mensen nog steeds naar de kusten van de Baai van Napels. Pompeii werd elk jaar drukker bevolkt.
79 na Chr.
Zestien jaar na die veelbetekenende aardbeving, in augustus of oktober 79 na Chr. (recenter bewijs suggereert dat de uitbarsting in oktober plaatsvond), barstte de Vesuvius opnieuw uit. De ontploffing zond een pluim van as, puimsteen en andere rotsen, en verzengend hete vulkanische gassen zo hoog de lucht in dat mensen het tot honderden kilometers in de omtrek konden zien. (De schrijver Plinius de Jongere, die de uitbarsting van de overkant van de baai gadesloeg, vergeleek deze “wolk van ongewone grootte en verschijning” met een dennenboom die “op een soort stam tot grote hoogte rees en vervolgens in takken afsplitste”; tegenwoordig noemen geologen dit type vulkaan een “Plineaanse uitbarsting”.”
Toen hij afkoelde, dreef deze toren van puin naar de aarde: eerst de fijnkorrelige as, daarna de lichte brokken puimsteen en andere rotsen. Het was angstaanjagend – “Ik geloofde dat ik met de wereld zou vergaan,” schreef Plinius, “en de wereld met mij” – maar nog niet dodelijk: de meeste Pompeiiers hadden tijd genoeg om te vluchten.
Voor degenen die achterbleven, werden de omstandigheden echter al snel slechter. Naarmate er meer en meer as viel, verstopte de lucht, waardoor het moeilijk werd om te ademen. Gebouwen stortten in. Toen stortte een “pyroclastische vloedgolf” – een vloedgolf van oververhit gifgas en verpulverd gesteente met een snelheid van 100 mijl per uur – langs de zijkant van de berg naar beneden en verzwolg alles en iedereen op zijn weg.
Tegen de tijd dat de uitbarsting van de Vesuvius de volgende dag tot een einde kwam, was Pompeii bedolven onder miljoenen tonnen vulkanische as. Ongeveer 2.000 Pompeiiers waren dood, maar de uitbarsting doodde maar liefst 16.000 mensen in totaal. Sommige mensen keerden terug naar de stad op zoek naar verloren familieleden of bezittingen, maar er was niet veel meer te vinden. Pompeii, samen met de naburige stad Herculaneum en een aantal villa’s in de omgeving, werd eeuwenlang verlaten.
De herontdekking van Pompeii
Pompeii bleef grotendeels onaangeroerd tot 1748, toen een groep ontdekkingsreizigers op zoek naar oude artefacten in Campanië aankwam en begon te graven. Ze ontdekten dat de as als een prachtig conserveringsmiddel had gewerkt: Onder al dat stof was Pompeii bijna precies zoals het bijna 2000 jaar daarvoor was geweest. De gebouwen waren intact. Skeletten waren bevroren op de plek waar ze gevallen waren. Alledaagse voorwerpen en huisraad lagen verspreid over de straten. Later ontdekten archeologen zelfs potten met geconserveerd fruit en broden! Veel geleerden zeggen dat de opgraving van Pompeii een belangrijke rol speelde in de neo-klassieke opleving van de 18e eeuw. Europa’s rijkste en meest modieuze families toonden kunst en reproducties van voorwerpen uit de ruïnes, en tekeningen van Pompeii’s gebouwen hielpen de architectonische trends van die tijd vorm te geven. Zo bouwden rijke Britse families vaak “Etruskische kamers” die die in Pompeiaanse villa’s nabootsten.
Heden ten dage is de opgraving van Pompeii al bijna drie eeuwen aan de gang, en wetenschappers en toeristen blijven net zo gefascineerd door de griezelige ruïnes van de stad als in de 18e eeuw.
Toegang tot honderden uren historische video, reclamevrij, met HISTORY Vault. Begin vandaag nog met uw gratis proefperiode.