Machu Picchu, de stedelijke citadel die hoog in de toppen van de Andes werd gebouwd door de Inca beschaving, heeft zowel bezoekers als geleerden gefascineerd. Maar de grootste vraag voor de meesten van hen – vooral na het dagenlange wandelen over de Inca Trail om de plek te bereiken die hoog in de bergen ligt op een bergkam met uitzicht over een steile riviervallei – is waarom de Inca’s de stad op zo’n afgelegen plek bouwden. Nu suggereert een nieuwe studie dat het allemaal te maken heeft met geologie; Machu Picchu, evenals andere Inca-steden, werden opzettelijk gebouwd op breuklijnen.
Eerder deze week presenteerde Rualdo Menegat, een geoloog aan de Braziliaanse Federale Universiteit van Rio Grande do Sul, de bevindingen op de jaarlijkse bijeenkomst van de Geological Society of America. Met behulp van satellietbeelden en veldgegevens kon Menegat een web van breuken onder Machu documenteren, van kleine breuken die over afzonderlijke rotsblokken lopen tot een 107 mijl lange breuklijn die verantwoordelijk is voor de oriëntatie van het gesteente in de riviervallei. Sommige van de breuken zijn noordwest-zuidoost georiënteerd, terwijl andere noordwest-zuidwest georiënteerd zijn. In het midden, waar de breuken elkaar snijden in de vorm van een “X” ligt Machu Picchu.
Het is niet waarschijnlijk dat de Inca’s de breuklijnen om religieuze of symbolische redenen hebben uitgekozen. De breuken leveren veeleer brokken graniet op die reeds in stukken zijn gebarsten, waardoor het mogelijk werd de uitgebreide stenen buitenpost van geplaatste rotsen met minimale inspanning te bouwen. De muren van de stad zijn ook in de richting van de breuken georiënteerd. “Machu Picchu’s locatie is geen toeval,” betoogt Menegat in een persbericht. “De intense breuken daar hebben ervoor gezorgd dat de rotsen langs dezelfde zwakke punten breken, waardoor er veel minder energie nodig is om ze uit te hakken. Het zou onmogelijk zijn om een dergelijke site in het hooggebergte te bouwen als de ondergrond niet gebroken was.”
Naast het feit dat de Inca’s gemakkelijker stenen konden vinden en in elkaar passen zonder mortel, boden de breuklijnen nog andere voordelen. De breuklijnen die door de site liepen, leidden waarschijnlijk smeltende sneeuw en regenwater naar de hooggelegen buitenpost die voor water zorgde. En het netwerk van breuken onder de site zorgde waarschijnlijk voor de afwatering, een van de redenen waarom de stad het zo lang heeft uitgehouden.
Menegat vertelt Aristos Georgiou in Newsweek dat het bouwen van Machu Picchu op die plek waarschijnlijk geen toeval was. “Het leek mij dat er geen beschaving in de Andes kon worden gevestigd zonder de rotsen en bergen van het gebied te kennen. Machu Picchu is geen geïsoleerd geval van overlevingsstrategie van de Inca’s in de Andes,” zegt hij.
Andere Inca-steden, waaronder Ollantaytambo, Pisac en Cusco, zijn ook gebouwd op vergelijkbare breuklijnen, zoals Menegat heeft gevonden. Dit betekent niet noodzakelijkerwijs dat de Inca’s een diepgaande kennis hadden van plaattektoniek. Het is eerder mogelijk dat zij deze gebieden hebben opgezocht, die gevuld waren met een wirwar van gesteenten die gebroken waren in vormen als driehoeken en ruitvormen, en die in elkaar konden worden gepast om muren te maken.
“De Inca’s wisten hoe ze zones met intense breuken konden herkennen en wisten dat deze zich over lange afstanden uitstrekten. Dat heeft een eenvoudige reden: breuken kunnen naar water leiden,” vertelt Menegat aan Georgiou. “Stel je een breuklijn voor die begint op de top van een besneeuwde berg en zich uitstrekt tot 3.000 meter om de diepe valleien te bereiken. Het smelten van de lente en de zomer voedt deze breuk en verandert de hoeveelheid water die er doorheen stroomt. Breuken en watervoerende lagen maken deel uit van de watercyclus in het Andesgebergte.”
In het Quechua, de taal van de Inca’s, bestaat een woord voor grote breuken, of breuken, hetgeen een andere aanwijzing is dat de Inca’s zich bewust waren van de breuken die door hun bergdomein liepen.
Machu Picchu is vermoedelijk rond 1450 gebouwd onder leiding van Inca-keizer Pachacuti Inca Yupanqui als een soort koninklijk landgoed in de bergen. Er werden woningen gebouwd voor de Inca-elite en wat vermoedelijk een privé-woning voor de keizer was, met inbegrip van een privé-tuin en zijn eigen toilet. Toen de Spanjaarden Zuid-Amerika begonnen binnen te vallen, maakten oorlog en ziekte een einde aan het Inca-rijk, en de stad op de bergen werd samen met vele andere verlaten. De stad werd door de westerse wetenschap ontdekt in 1911, toen Hiram Bingham III, professor aan Yale, door plaatselijke bewoners op het bestaan ervan werd geattendeerd en naar de plaats werd geleid, die toen overwoekerd was door vegetatie. Nu staat Machu Picchu op de Werelderfgoedlijst en is het wereldwijd een enorme toeristische trekpleister. Vandaag de dag heeft het te maken met zeer moderne bedreigingen, waaronder overtoerisme, een probleem dat alleen maar verergerd zal worden door plannen voor een nieuwe luchthaven in de regio.