Mos

Wat is een mos

Mos is een soort niet-vasculaire plant, ingedeeld in de divisie Bryophyta in het koninkrijk Plantae. Mos wordt meestal geassocieerd met donkere, vochtige omgevingen, maar heeft zich ook aangepast aan veel drogere, zonnige gebieden. Er zijn meer dan 12.000 soorten mossen bekend, die 8 klassen en 23 verschillende geslachten omvatten.

Voorbeelden van mossen

Bryopsida

De Bryopsida, de grootste klasse van mossen, bevat de meeste erkende soorten. Een typische soort is hierboven te zien. In deze afbeelding is de gametophyte vorm te zien, aangezien de sporophyten nog niet ontwikkeld zijn. Mossen van de klasse Bryopsida komen over de hele wereld voor en groeien op bijna elke beschikbare ondergrond, van beton tot kale akkers, mits de juiste omstandigheden aanwezig zijn. In totaal zijn er meer dan 11.500 soorten mossen in deze klasse. Voordat genetisch en anatomisch bewijs de indeling in meer klassen voorstelde, werden alle soorten mossen in deze klasse aangetroffen.

Andreaeobryopsida

Het mos dat in de klasse Andreaeobryopsida wordt aangetroffen, vertegenwoordigt slechts een paar soorten. Deze mossoorten zijn endemisch in slechts enkele delen van Alaska en West-Canada. Deze mosplanten hebben een unieke tolerantie ontwikkeld voor het klimaat in deze regio. Dit, plus verschillen in hun genetica en de ontwikkeling van hun sporenkapsels, heeft wetenschappers ertoe gebracht hen uit de Bryopsida te verwijderen en in hun eigen unieke klasse onder te brengen. Veel van de andere soorten mossen zijn in hun eigen klasse onderverdeeld, acht in totaal. De grote meerderheid wordt echter nog steeds ingedeeld bij de Bryopsida.

Typen mos

Hoewel er niet noodzakelijk verschillende soorten mossen zijn, zijn er momenteel 8 erkende klassen, die zich onderscheiden door hun genetica, anatomie, en fysiologie. Belangrijk is dat wetenschappers kijken naar hun voortplantingsgewoonten en -structuren om de verschillende mosgroepen te helpen identificeren en categoriseren. De acht verschillende klassen worden hieronder opgesomd:

Als voorbeeld, de klasse Sphagnopsida omvat het geslacht Sphagnum, dat belangrijke industriële toepassingen kent. Dit mos, dat bekend staat om de vorming van dikke vellen mos over grote oppervlakten, kan commercieel worden geoogst als turf. Het mos kan worden herkend aan de manier waarop het groeit, namelijk in grote vlakke platen. Verder hebben Sphagnum-mossoorten een unieke manier om hun sporen te verspreiden. In plaats van de kamer rond de sporen zachtjes open te breken en ze eruit te laten vallen, gebruiken de mossen van deze klasse een meer explosieve strategie. Door lucht in de kamer samen te persen, wordt druk opgebouwd. De cellen van de sporofyt zetten dit proces voort totdat het operculum dat de sporen tegenhoudt, scheurt. Hierdoor worden de sporen de lucht in geschoten, als een “party-popper” of een overvolle ballon. Dit vergroot het gebied dat de sporen kunnen bereiken aanzienlijk en is uniek voor de klasse.

Life Cycle of Mosses

Zoals alle planten vertonen mossen een afwisseling van generaties, waarbij twee verschillende klassen van individuen afzonderlijke delen van het voortplantingsproces uitvoeren. In een dergelijk systeem is één organisme, de sporofyt, een diploïd organisme dat haploïde sporen voortbrengt door het proces van meiose. In het plaatje hieronder zijn de hoge stengels met kleine structuren aan de top de sporofyt.

Nadat de sporofyt-generatie de sporen heeft vrijgegeven, sterft deze echter af. De sporen vinden een plek om zich te vestigen, en ontwikkelen zich tot een haploïd organisme, de gametofyt. Dit is de dominante structuur van mossen, wat je meestal ziet als het mos zich niet voortplant. Dit is te zien op de foto aan de basis van de sporofyt, veel korter en schijnbaar een andere soort. De gametofyt is verantwoordelijk voor de productie van gameten, die in staat zijn met elkaar te versmelten. Kijk eens naar de afbeelding hieronder, van de voortplanting van mossen.

In de linkerbovenhoek van de afbeelding vindt de bevruchting plaats. Zaadcellen en eitjes, gameten, worden geproduceerd in speciale organen van de gametofyt. Het sperma komt vrij in de omgeving, en reist naar de archegoniale kop, waarin zich de eicel bevindt. Zodra het sperma de eicel bevrucht, wordt de zygote gevormd. De zygote zal zich ontwikkelen tot de sporofyt, die in feite uit de gametofyt groeit. De sporofyt, weer een diploïd organisme na de fusie van twee haploïde gameten, is verantwoordelijk voor het ondergaan van meiose, en begint het proces opnieuw.

Verder hebben veel mossoorten het vermogen zich ongeslachtelijk voort te planten met behulp van bundels cellen die gemmae worden genoemd. Deze cellen, geproduceerd op de gametophyte, vallen af wanneer ze worden blootgesteld aan stromend water. Zo kunnen ze worden meegenomen naar een nieuwe locatie, waar een hele nieuwe plant kan ontstaan. Als u ooit mos onder een waterdruppel hebt zien groeien, is dit waarschijnlijk de weg waarlangs het daar is gekomen. Seksuele voortplanting kost veel energie, en is over het algemeen goed voor de diversificatie van de genetische poel. Ongeslachtelijke voortplanting gaat veel sneller, en kan elke keer gebeuren als het regent.

In deze levenscyclus hebben sommige mossoorten hetzelfde geslacht vertegenwoordigd op één gametofyt, terwijl andere soorten verschillende gametofyten hebben voor verschillende geslachten. Dit is een andere manier waarop mossoorten van elkaar kunnen worden onderscheiden en geïdentificeerd.

Commercieel gebruik van mos

Het belangrijkste commerciële gebruik van mos is als turf, een hernieuwbare brandstofbron. Als het mos groeit, duwt het oud mos naar beneden en creëert dichte matten van biobrandstof. De turf kan worden verbrand in een vuur of kachel, zoals dat al eeuwenlang in veel verschillende landen gebeurt. Veenmos kan ook worden gebruikt als meststof en groeimedium voor diverse commercieel belangrijke planten en paddestoelen. Zelfs de Schotse whisky is beroemd om het gebruik van turfvuren voor het roken van de mout, waardoor de whisky een aparte smaak krijgt.

Mos wordt ook een steeds belangrijkere en wijdverbreidere landschapsvormende plant. Verschillende culturen, zoals de Japanners, hebben mos eeuwenlang gebruikt als een manier om een buitenruimte te versieren. Net als een grasgazon is het comfortabel, aangenaam groen, en gemakkelijk te onderhouden. In meer extreme toepassingen kan het zelfs worden gebruikt als basis voor een groen dak, een nieuwe conserveringstechniek gericht op het verminderen van het stedelijke warmte-effect.

In het verleden heeft mos zelfs toepassingen gehad op medisch en consumentengebied. Mos, wanneer gedroogd, is uiterst absorberend. Zelfs absorberender dan katoen. Dit leidde tot het gebruik van mos in verband voor gewonde soldaten. Sommigen beweerden zelfs dat het mos antibacteriële eigenschappen had, die wonden hielpen genezen. Verder is mos in verschillende landen gebruikt als luier alternatief product. Van mos, dat volledig biologisch afbreekbaar is, wordt gezegd dat het beter is dan veel plastic en katoenen producten die tegenwoordig worden gebruikt.

Quiz

1. Als mos zich ongeslachtelijk kan voortplanten, wat is dan het voordeel van geslachtelijke voortplanting? Het verbruikt minder energie
B. Het kost minder tijd
C. Het recombineert en diversifieert de genen die een organisme kan gebruiken

2. U identificeert een nieuwe vorm van plant. Het is klein, met kleine blaadjes die op mos lijken. Je bekijkt de stengel onder de microscoop. Er zijn kleine bundels vasculair weefsel, duidelijk onderscheiden van de rest. Je stelt vast dat deze nieuwe soort:
A. Een mos
B. Geen mos
C. Onmogelijk te zeggen

3. Een klein insect, de springstaart, wordt aangetrokken door mos, en kan verantwoordelijk zijn voor de bestuiving van de mosplanten. Als er een insecticide wordt ontwikkeld dat zich tegen deze insecten richt, wat voor gevolgen kan dat dan hebben voor de energie-industrie?
A. Zij kan niet worden aangetast door een insect
B. Het mos dat turf maakt zou kunnen afsterven, met alle gevolgen van dien voor de energieverbruikers
C. Het mos zou zich meer voortplanten, waardoor energie goedkoper wordt

• Hartwell, L.H., Hood, L., Goldberg, M.L., Reynolds, A.E., & Silver, L.M. (2011). Genetica: From Genes to Genomes. Boston: McGraw Hill.
• McMahon, M. J., Kofranek, A. M., & Rubatzky, V. E. (2011). Plantenwetenschappen: Growth, Development, and Utilization of Cultivated Plants (5th ed.). Boston: Prentince Hall.
• Rubinstein, C. V., Gerrienne, P., de la Puente, G., Astini, R. A., & Steemans, P. (2010). Early Middle Ordovician evidence for land plants in Argentina (eastern Gondwana). New Phytologist, 188(2).