Hoe verwerven kinderen taal? Leren ouders hun kinderen praten?
Nee. Kinderen leren taal snel, gemakkelijk, en zonder inspanning of formeel onderwijs. Het gebeurt automatisch, of hun ouders het hen nu proberen te leren of niet.
Hoewel ouders of andere verzorgers hun kinderen niet leren spreken, vervullen zij wel een belangrijke rol door tegen hun kinderen te praten. Kinderen tegen wie nooit wordt gesproken, zullen geen taal verwerven. En de taal moet gebruikt worden voor interactie met het kind; een kind dat bijvoorbeeld regelmatig taal hoort op de TV of de radio maar verder nergens, zal niet leren praten.
Kinderen verwerven taal door interactie – niet alleen met hun ouders en andere volwassenen, maar ook met andere kinderen. Alle normale kinderen die opgroeien in normale huishoudens, omringd door conversatie, zullen de taal verwerven die om hen heen wordt gebruikt. En het is net zo gemakkelijk voor een kind om twee of meer talen tegelijk te verwerven, zolang het maar regelmatig in contact komt met sprekers van die talen.
De speciale manier waarop veel volwassenen tegen kleine kinderen praten, helpt hen ook bij het verwerven van taal. Studies tonen aan dat de ‘baby talk’ die volwassenen van nature gebruiken met baby’s en peuters de neiging heeft altijd net iets voor te lopen op het niveau van de eigen taalontwikkeling van het kind, alsof ze het kind meetrekken. Deze ‘babypraat’ heeft een eenvoudiger woordenschat en zinsbouw dan volwassen taal, overdreven intonatie en klanken, en veel herhaling en vragen. Al deze kenmerken helpen het kind om de betekenissen, klanken en zinspatronen van zijn of haar taal te ordenen.
Wanneer leren kinderen praten?
Er is niet één moment waarop een kind leert praten. Tegen de tijd dat het kind voor het eerst één betekenisvol woord uitspreekt, heeft het al vele maanden gespeeld met de klanken en intonaties van taal en het verbinden van woorden met betekenissen. Kinderen verwerven taal in fasen, en verschillende kinderen bereiken de verschillende fasen op verschillende tijdstippen. De volgorde waarin deze stadia worden bereikt, is echter vrijwel altijd dezelfde.
De eerste geluiden die een baby maakt, zijn de geluiden van het huilen. Dan, rond de leeftijd van zes weken, begint de baby klinkergeluiden te maken, te beginnen met aah, ee, en ooh. Met ongeveer zes maanden begint de baby reeksen medeklinker-klinkerparen te produceren, zoals boe enda. In deze fase speelt het kind met de spraakklanken en scheidt het de klanken die belangrijk zijn voor het maken van woorden in zijn of haar taal van de klanken die dat niet zijn. Veel ouders horen een kind in deze fase een combinatie als “mama” of “dada” produceren en verklaren opgewonden dat het kind zijn of haar eerste woord heeft uitgesproken, ook al heeft het kind waarschijnlijk geen betekenis aan het “woord” gehecht.
Ergens rond de leeftijd van één of anderhalf jaar zal het kind daadwerkelijk beginnen met het uitspreken van afzonderlijke woorden met betekenis. Dit zijn altijd ‘inhoud’-woorden zoals koekje, hondje, rennen, en zien – nooit ‘functie’-woorden zoals en, de, en van. Rond de leeftijd van twee jaar begint het kind twee woorden samen te voegen om ‘zinnen’ te maken zoals hondje ren. Iets later kan het kind langere zinnen produceren die geen functiewoorden hebben, zoals grote hond rent snel. Op dit punt is alles wat nog moet worden toegevoegd de functiewoorden, enkele verschillende zinsvormen (zoals de passieve), en de meer complexe klankcombinaties (zoals str). Tegen de tijd dat het kind naar de kleuterschool gaat, heeft hij of zij het overgrote deel van de regels en klanken van de taal geleerd. Daarna is het gewoon een kwestie van de verschillende soorten zinnen op nieuwe manieren te combineren en nieuwe woorden aan zijn of haar woordenschat toe te voegen.
Waarom heeft mijn dochter een tijdje voeten correct gezegd en ze daarna weer voeten genoemd?
In feite is ze helemaal niet ’teruggegaan’; ze is vooruitgegaan. Toen ze als peuter het woord voeten gebruikte, imiteerde ze alleen wat ze had gehoord. Maar nu heeft ze een regel geleerd voor het maken van meervouden, namelijk dat je de s-klank toevoegt aan het eind van het woord. Dus past ze haar nieuwe regel toe op alle zelfstandige naamwoorden – zelfs de uitzonderingen op de regel, zoals voet/voeten. Ze zal waarschijnlijk hetzelfde doen als ze leert om ed aan werkwoorden toe te voegen om de verleden tijd te maken, door dingen te zeggen als hij stond op, totdat ze leert dat staan/begrijpt een uitzondering op de regel is. Ze zal het uiteindelijk allemaal uitzoeken, maar voor nu, wees gerust dat dit vooruitgang is; het is bewijs dat ze verder gaat dan imitatie en daadwerkelijk de regels van de Engelse taal leert.
Hoe kan een kind dat niet eens haar eigen schoenen kan strikken een systeem beheersen dat zo complex is als de Engelse taal?
Hoewel de ‘baby talk’ die ouders met kleine kinderen gebruiken hen kan helpen taal te verwerven, kan dit volgens veel taalkundigen nog steeds niet verklaren hoe zuigelingen en peuters zo gemakkelijk zo’n ingewikkeld systeem kunnen verwerven.
Het is veel gemakkelijker voor een kind om als zuigeling en peuter taal te verwerven dan het voor hetzelfde kind zal zijn om, laten we zeggen, 18 jaar later Frans te leren in een collegeklas. Veel taalkundigen zeggen nu dat de hersenen van een pasgeborene al geprogrammeerd zijn om taal te leren, en in feite dat een baby bij zijn geboorte instinctief al veel over taal weet. Dit betekent dat het voor een mens net zo natuurlijk is om te praten als voor een vogel om te zingen of voor een spin om een web te spinnen. In die zin is taal misschien net als lopen: Het vermogen om te lopen is genetisch bepaald, en kinderen ontwikkelen het vermogen om te lopen, ongeacht of iemand hen dat probeert te leren of niet. Op dezelfde manier ontwikkelen kinderen het vermogen om te praten, of iemand hen dat nu probeert te leren of niet. Daarom geloven veel taalkundigen dat taalvermogen genetisch bepaald is. Onderzoekers geloven dat er een “kritieke periode” kan zijn (die ruwweg duurt van de zuigelingenjaren tot de puberteit) waarin taalverwerving moeiteloos verloopt. Volgens deze onderzoekers treden er in de puberteit veranderingen op in de structuur van de hersenen, en is het daarna veel moeilijker om een nieuwe taal te leren.
Linguïsten zijn zeer geïnteresseerd geraakt in de vraag wat alle ongeveer 5000 talen van de wereld met elkaar gemeen hebben, omdat dit ons kan vertellen welke soorten kennis over taal eigenlijk aangeboren zijn. Het blijkt bijvoorbeeld dat alle talen de klinkerklanken aah, ee en ooh gebruiken – dezelfde klinkerklanken die een baby als eerste voortbrengt. Door talen van over de hele wereld te bestuderen, hopen taalkundigen erachter te komen welke eigenschappen alle talen gemeen hebben, en of die eigenschappen op de een of andere manier in het menselijk brein zijn verankerd. Als het waar is dat baby’s worden geboren met veel taalkennis ingebouwd, zal dat helpen verklaren hoe het mogelijk is dat een heel klein kind – zonder onderwijs, en ongeacht het intelligentieniveau – zich snel en gemakkelijk een taalsysteem eigen maakt dat zo complex is dat geen enkel ander dier of machine het ooit onder de knie heeft gekregen.
Voor meer informatie
Pecchi, Jean Stillwell. 1994. Kindertaal. London: Routedge.
Pinker, Steven. 1994. The Language instinct. New York: W.W.Morrow.
“Playing the Language Game.” Programma Twee: Het Verwerven van de Menselijke Taal. De Menselijke Taal Serie. Videocassette. New York: Equinox Films, 1995.
Smith, Neil. 1989. De Twitter Machine: Reflections on Language. Oxford: Blackwell.
FAQ door: Betty Birner
Download dit document als pdf.
Interessant in meer over dit onderwerp? Kijk dan hier voor Taal bij kinderen en meer boeken van LSA.