Leo I was keizer van het Byzantijnse Rijk van 457 tot 474 CE. Hij was ook bekend als “Leo de Slager” (Makelles) voor de moord op zijn beschermheer en rivaal Aspar. Hoewel zijn regering glansloos was en een zware nederlaag tegen de Vandalen omvatte, stichtte hij de Leonidische dynastie, die vanuit Constantinopel regeerde tot 518 n.C.
Troonopvolging
Leo verwierf de troon niet door vererving, maar omdat hij was uitgekozen door de begaafde generaal die in die tijd aan de touwtjes van de Byzantijnse politiek trok, Aspar de Alaan. De generaal had reeds Leo’s voorganger gemanipuleerd, Marcianus (r. 450-457 CE), die hij op dezelfde wijze tot keizer had bevorderd. Aspar, hoewel de machtigste man aan het hof, kon zelf geen keizer worden vanwege zijn barbaarse achtergrond en onorthodoxe religieuze opvattingen. Bijgevolg deed de generaal het op één na beste en verwierf zich niet één maar twee opeenvolgende marionettenkeizers.
Advertentie
Leo, vroeger soldaat en daarna hofmeester van Aspar, werd keizer op 56-jarige leeftijd op 7 februari 457 CE en was de eerste Byzantijnse keizer die gekroond werd door de patriarch (bisschop) van Constantinopel, in dit geval Anatolios. Tot dan toe hadden de legioenen volstaan met het hijsen van de keizer op hun schilden in de Hippodroom van Constantinopel, maar vanaf nu zou er ook een beetje pracht en praal van de kant van de Kerk zijn. Het was een belangrijke ontwikkeling die Byzantium een stap verder verwijderde van zijn Romeinse erfenis en de rol van de keizer als christelijke monarch versterkte; het zou ook de meeste latere kroningen in West-Europa beïnvloeden tot die van koningin Elizabeth II in 1953 CE.
Leo & de Isauriërs
Aspar, zo bleek, had een zeer slechte keuze gemaakt in zijn marionet. Leo was misschien al wat ouder, en hij had geen mannelijke erfgenaam om de opvolging te bemoeilijken, maar de keizer bleek veel ambitieuzer dan zijn beschermheer had gehoopt. Leo was zich terdege bewust van de wurggreep die Aspar op de macht had en probeerde daarom de kracht van de generaal bij de bron te ondermijnen: het leger, en met name de Duitsers die minstens de helft ervan in handen hadden. De keizer bevorderde zoveel mogelijk Isauriërs als hij kon om een tegenwicht te bieden aan de Duitse factie en om te proberen de loyaliteit van het leger aan zijn kant te winnen. Deze wilde stamleden uit Isaurië in centraal en zuidelijk Klein-Azië genoten een geduchte reputatie als krijgers, en in 466 CE ging Leo zelfs zo ver dat hij zijn dochter Ariadne als vrouw gaf voor hun opperhoofd Tarasicodissa, die de meer Byzantijns-vriendelijke regeringsnaam Zeno zou krijgen. Sterker nog, Zeno kon al snel aantonen dat Aspars zoon schuldig was aan verraad en een beetje glans onttrekken aan de tot dan toe schitterende reputatie van de generaal.
Advertentie
Aspar bleef echter niet stilzitten terwijl zijn machtsbasis onder hem wegvaagde en hij riep de hulp in van de invloedrijke hoffiguur Basiliscus, broer van Leo’s vrouw Verina. De historicus J. J. Norwich geeft de volgende beschrijving van deze onwaarschijnlijke bedgenoten:
Teken in op onze wekelijkse e-mail nieuwsbrief!
De twee hadden nauwelijks meer van elkaar kunnen verschillen. Aspar was zonder cultuur; als overtuigd Ariaan kwam hij dicht bij het ontkennen van de godheid van Christus; als leider van mensen was hij de beste generaal van zijn tijd. Basiliscus was een gehelleniseerde, goed opgeleide Romein; een fanatieke monofysiet, voor wie Christus goddelijk was in plaats van menselijk; en een man die totaal ongeschikt was voor wat voor soort commando dan ook. Zij werden echter bijeengedreven door hun gemeenschappelijke haat tegen de Isauriërs. (51)
De ramp met de Vandalen
Er brak een machtsstrijd uit, maar niet voordat Leo Basiliscus op campagne stuurde tegen de Vandalenkoning Genseric in 468 CE. De Vandalen waren nog steeds ongestraft voor hun plundering van Rome in 455 CE, en Genseric was van plan de orthodoxe Christenen te vervolgen – twee goede redenen voor Leo om wat prestige te winnen door de barbaren in Noord-Afrika aan te vallen. De staatskas werd leeggehaald en tonnen goud werden geïnvesteerd in zowel het leger als de marine. Helaas voor de Byzantijnen bleek Basiliscus onbekwaam en, ondanks een enorme armada en een leger van 100.000 man, slaagde hij er toch in zijn missie te laten mislukken. Door de koning van de Vandalen op het verkeerde been gezet om zijn aanval uit te stellen, werd de vloot van Basiliscus bij de kust van Mercurion door vijandelijke vuurschepen verrast en vernietigd. De commandant vluchtte terug naar een warm onthaal in Constantinopel, waar hij gedwongen werd zijn toevlucht te zoeken in de kerk van Hagia Sophia terwijl een menigte om zijn hoofd schreeuwde. Alleen de smeekbede van zijn zuster redde Basiliscus van executie wegens onbekwaamheid. In plaats daarvan verbande Leo de commandant naar Thracië, maar hij zou eerder vroeg dan laat terugkeren om de Byzantijnse politiek te verstoren.
De nederlaag van het leger tegen de Vandalen deed Aspar ook geen goed, want hij werd door velen beschouwd als de opperbevelhebber van het leger. Grotendeels dankzij de steun van de Isauriërs eindigde de strijd om de macht uiteindelijk in het voordeel van Leo met de dood van Aspar en zijn zoon Ardabourios in 471 CE. Leo werd beschouwd als de moordenaar van het paar, die naar het paleis was gelokt en door de hofeunuchen was afgehandeld. Daarna kreeg Leo van zijn tegenstanders de weinig vleiende bijnaam “de slachter” (Makelles). Toch was Leo’s bewind, in vergelijking met dat van veel van zijn voorgangers (en zijn opvolgers), betrekkelijk kalm, vrij van de voortdurende intriges en de letterlijke achterklap die het Byzantijnse hof scheen te teisteren.
Dood & Opvolgers
Toen Leo op 3 februari 474 n.C. aan dysenterie overleed, nam Zeno de Byzantijnse troon over en deelde deze voor de vorm met zijn jonge zoon Leo II. Het jaar daarop, en na de dood van Leo II, werd Zeno echter omvergeworpen door zijn schoonmoeder Verina en haar broer Basiliscus. Zeno herwon echter zijn troon met hulp van Daniel de Styliet, de Heilige van de Pilaren, en zou regeren tot 491 CE.