Inktvis

Inktvis
Mastigoteuthis flammea Een soort van de zweep-wimperinktvis
Wetenschappelijke classificatie
Kingdom: Dieria Phylum: Weekdieren Klasse: Cephalopoda Subklasse: Coleoidea Superorde: Decapodiformes Orde: Teuthida A. Naef, 1916b
Onderordes
Myopsina Oegopsina

Zeekdieren zijn mariene koppotigen (klasse Cephalopoda, phylum Mollusca) met tien armen en tentakels (op een bepaald moment in het leven), secundaire bewapening op hun zuignappen, en zonder de inwendige schelp die specifiek is voor inktvissen. Deze grote, diverse groep ongewervelde dieren omvat de orde Teuthida (soms vermeld als orde of onderorde Teuthoidea) of, in sommige classificaties, de orden Oegopsida en Myopsida (in sommige taxonomieën vermeld als onderorden van Teuthida). Zoals alle koppotigen worden inktvissen gekenmerkt door bilaterale symmetrie, een prominente kop, en een wijziging van de voet van het weekdier in de vorm van armen of tentakels rond de mond, die snavelachtige kaken heeft.

Squids behoren tot de subklasse Coleoidea samen met octopussen, inktvissen, en uitgestorven belemieten. Zij verschillen van octopussen doordat octopussen acht armen en geen tentakels hebben, terwijl inktvissen en sepia’s op een bepaald punt in hun levenscyclus acht armen en twee tentakels hebben. (De tentakels zijn meestal langer dan de armen en hebben meestal alleen zuignappen aan de uiteinden). De zuignappen van inktvissen hebben ook haken en/of zuignapringen, terwijl octopussen eenvoudige zuignappen hebben zonder secundaire bewapening (O’Shea 2006). Inktvissen verschillen van de inktvisachtigen doordat inktvissen een inwendige schaal (cuttlebone) op hun rug hebben. Sommige inktvissoorten verliezen hun tentakels in de post-larvale stadia, waardoor de volwassen inktvis slechts acht armen heeft (O’Shea 2006).

Inktvissen spelen niet alleen een sleutelrol in de mariene voedselketens – ze jagen op vis, schaaldieren en andere weekdieren, die op hun beurt worden gegeten door vissen en in het water levende zoogdieren, zoals walvissen – maar ze zijn ook een populaire bron van voedsel voor de mens. Inktvissen bieden ook esthetische waarde, als een populair item in openbare aquaria en als een centraal punt in films en literatuur.

Er zijn ongeveer 300 soorten inktvissen, ingedeeld in 28 families. Sommige koppotigen waarvan de gemeenschappelijke naam “pijlinktvis” bevat (bobtail pijlinktvis, ramshoorn pijlinktvis, vampier pijlinktvis) zijn taxonomisch verschillend.

De kolossale pijlinktvis (Mesonychoteuthis hamiltoni) en reuze pijlinktvissen (Architeuthisare sp.) zijn ’s werelds grootste ongewervelde dieren. Hun tentakels zijn bijzonder formidabel, met krachtige zuigers en dodelijke tanden aan de uiteinden van de tentakels. De tanden van de reuzeninktvis zijn kleine, “flessendop”-vormige cirkelzagen, terwijl de tentakels van de kolossale pijlinktvis twee lange rijen dikke, scherpe, vingerdikke schroeven van uitstekende botten hebben.

Beschrijving

De meeste inktvissen zijn niet meer dan 60 centimeter lang, hoewel de reuzeninktvis (Architeuthisare sp.) een lengte van 13 meter (40 voet) kan bereiken. In 2003 werd echter een groot exemplaar ontdekt van een overvloedige maar slecht begrepen soort, Mesonychoteuthis hamiltoni (de kolossale pijlinktvis). Deze soort kan tot 14 meter lang worden en is daarmee het grootste ongewervelde dier ter wereld.

Er zijn meldingen van de grootste die meer dan 60 voet lang is en meer dan een ton weegt (Vecchione 2006). O’Shea (2006), echter, doet meldingen van Architeuthisare sp. met een lengte van 60 voet af als een mythe, waarbij hij opmerkt dat de grootte wordt overdreven doordat de tentakelarmen van de specimens langer worden als elastiekjes. Ook de berichten over exemplaren met een gewicht tot een ton worden door hem afgewezen. De grootte van Mesonychoteuthis hamiltoni, die als de grootste pijlinktvis wordt beschouwd, is gebaseerd op schattingen. Reuzeninktvissen komen voor in de literatuur en de folklore, met een sterk beangstigende connotatie. Zelfs de volwassen reuzeninktvissen zijn niet immuun voor roofdieren – ze duiken op in de maag van potvissen.

Mesonychoteuthis hamiltoni bezit ook de grootste ogen in het dierenrijk (O’Shea 2006).

Spotvissen hebben twee kieuwen, soms ctenidia genoemd, en een uitgebreide gesloten bloedsomloop bestaande uit een systeemhart en twee kieuwharten.

De tentakels zijn een soort gespierde hydrostaat en hebben zuignappen. Als de tentakels worden doorgesneden, groeien ze niet terug.

Inktvissen hebben chromatoforen (pigmenthoudende en lichtreflecterende cellen) ingebed in hun huid in de buitenste laag van de mantel en ze kunnen van kleur veranderen en gemakkelijk opgaan in hun omgeving om roofdieren te vermijden. Inktvissen hebben ook het vermogen om inkt uit te stoten als ze worden bedreigd.

De benige structuur van een inktvis is inwendig. Er is een enkele platte plaatstructuur begraven in het zachte weefsel, aangeduid als de gladius of pen.

Inktvissen hebben een gespecialiseerde voet genaamd de siphon, of hyponoom, die hen in staat stelt zich te verplaatsen door water onder druk uit te stoten. Inktvissen zijn het meest bedreven van de coleoïden in deze vorm van straalaandrijving. Bij deze methode wordt zuurstofhoudend water in de mantelholte gebracht. Door het samentrekken van de spieren van deze holte wordt het verbruikte water uitgestoten door de hyponoom, die ontstaat door een plooi in de mantel. De beweging van inktvissen is gewoonlijk achterwaarts, aangezien het water door het hyponoom naar buiten wordt geperst, maar de richting kan enigszins worden gecontroleerd door het water in verschillende richtingen te richten, en een typische inktvis heeft vinnen, soms meer dan twee (O’Shea 2006). Hoewel straalaandrijving meer energie vergt dan de middelen die door vissen worden gebruikt, en gewoonlijk langzamer is, wedijveren inktvissen met vissen in hun zwemsnelheid (Young et al. 1996).

De bek van de inktvis is uitgerust met een scherpe hoornen bek van chitine, die wordt gebruikt om prooien te doden en in hanteerbare stukken te scheuren. Gevangen walvissen, die inktvis eten, hebben vaak inktvissnavels in hun maag, waarbij de snavel het enige onverteerbare deel van de inktvis is. In de bek bevindt zich de radula (de ruwe tong die alle weekdieren behalve tweekleppigen en aplacophora gemeen hebben).

De pijlinktvissen zijn uitsluitend carnivoren, die zich voeden met vis en andere ongewervelden. Inktvissen hebben meestal twee langgerekte tentakels, speciaal voor het vangen van voedsel. Het zijn vraatzuchtige, snel bewegende en snelgroeiende roofdieren, en ze kunnen enorm talrijk zijn in productieve zeeën. De meeste leven slechts één jaar en sterven na het kuitschieten, hoewel sommige reuzensoorten twee jaar of langer kunnen leven.

Als voedsel

Veel soorten pijlinktvissen zijn populair als voedsel in de meest uiteenlopende keukens, zoals de Koreaanse en de Italiaanse. In Engelssprekende landen is het vaak bekend onder de naam calamari, van het Grieks-Italiaanse woord voor deze dieren.

Individuele soorten inktvis worden overvloedig gevonden in bepaalde gebieden en zorgen voor grote vangsten voor de visserij.

Bij het koken is het belangrijk om de kooktijd kort te houden, omdat het vlees de neiging heeft te taai te worden als het te gaar wordt. Het lichaam kan in zijn geheel worden gevuld, in platte stukken worden gesneden, of in ringen worden gesneden. De tentakels en de inkt zijn ook eetbaar; in feite zijn de enige delen van de inktvis die niet worden gegeten de snavel en de inwendige benige structuur.

Er zijn talloze manieren waarop inktvis wereldwijd wordt gegeten.

• Gebakken calamari is een van de populairste manieren om calamari in het Westen te bereiden. Inktvisringen worden met beslag bedekt en gefrituurd. Ze worden vaak als snack of voorgerecht gegeten.

• In het Middellandse-Zeegebied wordt inktvisinkt in diverse gerechten gegeten, zoals paella, risotto, soepen en pasta. Inkt van inktvis wordt soms ook gegeten; Spaghetti al Nero di Seppia is een voorbeeld.

• Bouillabaisse en andere stoofschotels met zeevruchten bevatten vaak inktvis.

• In de Chinese en Zuidoost-Aziatische keuken is inktvis een veel voorkomend ingrediënt in een verscheidenheid van gerechten zoals roerbakgerechten, rijst- en noedelgerechten. Het is vaak sterk gekruid.

• Gehele gegrilde inktvis is een veel voorkomend voedsel in Azië; ze zijn populair bij eetstalletjes in Thailand en Japan.

• Voorverpakte zongedroogde inktvis en zeekat zijn populaire snacks in Oost-Azië, vaak verkocht in een versnipperde vorm vanwege de kauwbaarheid.

• inktvis is een veelgebruikt sushi- en sashimiartikel.

• In Japan en Korea wordt inktvis (vaak vuurvlieginktvis of speerinktvis) vaak verwerkt tot shiokara (in het Japans) of chotkal (in het Koreaans). Zwaar gezouten inktvis wordt, soms met zijn ingewanden, een maand lang gefermenteerd en wordt in kleine potjes verkocht. Dit zoute, sterk smakende product wordt in kleine hoeveelheden geserveerd als bijgerecht bij witte rijst of alcoholische dranken.

Classificatie

De inktvissen behoren tot de klasse Cephalopoda, subklasse Coleoidea, en de orde Teuthida, waarvan er twee belangrijke onderordes zijn, Myopsina en Oegopsina (die in sommige classificaties tot het niveau van ordes worden verheven). De Teuthida is de grootste orde van koppotigen, die de octopussen (orde Octopoda) voorbijstreeft wat het totale aantal soorten betreft, met 298 die in 28 families zijn ingedeeld.

De orde Teuthida is lid van de superorde Decapodiformes (van het Grieks voor “tien poten”). Twee andere orden van decapodiforme koppotigen worden ook inktvissen genoemd, hoewel zij taxonomisch onderscheiden zijn van de Teuthida en herkenbaar verschillen in hun grove anatomische kenmerken. Het gaat om de pijlstaartinktvis van de orde Sepiolida en de ramshoorninktvis van de éénsoortige orde Spirulida. De vampierinktvis is nauwer verwant aan de octopussen dan aan een van de pijlinktvissen, en wordt over het algemeen ondergebracht in zijn eigen orde, Vampyromorphida, in de superorde Octopodiformes.

• Klasse Cephalopoda
  • Subklasse Nautiloidea: nautilus
  • Subklasse Coleoidea: pijlinktvis, octopus, zeekat
    • Superorde Octopodiformes
    • Superorde Decapodiformes
      • Order Spirulida: Ramshoorninktvis
      • Orde Sepiida: inktvissen
      • Orde Sepiolida: bobtailinktvissen
      • Orde Teuthida: pijlinktvissen
        • Suborde Myopsina
          • Familie Australiteuthidae
          • Familie Loliginidae: kust-, calamaris- en grasinktvissen
        • Suborde Oegopsina
          • Familie Ancistrocheiridae: Sharpear Enope pijlinktvissen
          • Familie Architeuthidae: reuzeninktvis
          • Familie Bathyteuthidae
          • Familie Batoteuthidae: bush-clubinktvis
          • Familie Brachioteuthidae
          • Familie Chiroteuthidae
          • Familie Chtenopterygidae: kamvinnige pijlinktvissen
          • Familie Cranchiidae: glasinktvissen
          • Familie Cycloteuthidae
          • Familie Enoploteuthidae
          • Familie Gonatidae: armhaakinktvissen
          • Familie Histioteuthidae: Juweelinktvis
          • Familie Joubiniteuthidae: Joubin’s inktvis
          • Familie Lepidoteuthidae: Grimaldi geschubde inktvis
          • Familie Lycoteuthidae
          • Familie Magnapinnidae: grootvinpijlinktvissen
          • Familie Mastigoteuthidae: zweepslagpijlinktvissen
          • Familie Neoteuthidae
          • Familie Octopoteuthidae
          • Familie Ommastrephidae: vliegende pijlinktvissen
          • Familie Onychoteuthidae: gehaakte pijlinktvissen
          • Familie Pholidoteuthidae
          • Familie Promachoteuthidae
          • Familie Psychroteuthidae: glaciale pijlinktvissen
          • Familie Pyroteuthidae: vuurinktvissen
          • Familie Thysanoteuthidae: rhomboid squid
          • Familie incertae sedis (Parateuthis tunicata)
          • Familie Walvisteuthidae

Young et al. (1996) erkennen de orden Oegopsida en Myopsida in plaats van de onderorden Oegopsina en Myopsina onder de orde Teuthida, naast andere wijzigingen.

• Okuzumi, M., and T. Fufii, eds. 2000. Nutritional and Functional Properties of Squid and Cuttlefish. Japan: National Cooperative Association of Squid Processors.
• O’Shea, S. 2006. Giant Squid and Colossal Squid Factsheet. Tonmo (Het Octopus Nieuws Tijdschrift Online). Retrieved January 21, 2007.
• Young, R. E., M. Vecchione, and K. M. Mangold. 1996. Cephalopoda Cuvier 1797. Versie 1 januari 1996. Boom des Levens Web Project. Retrieved January 23, 2007.
• Vecchione, M. 2006. Koppotigen. Mar-Eco. Op 18 januari 2007 ontleend.

Gallery

• 

  Caribische rifinktvis of Sepioteuthis sepioidea

• 

  Europese pijlinktvis of Loligo vulgaris

• 

  Gevangen inktvis die in een haven ligt te drogen

• 

  Gedroogde en verpakte inktvis

• 

  Gebakken calamari: Gepaneerde, gefrituurde inktvis