Download hier een PDF van dit informatieblad
IVF is een methode voor geassisteerde voortplanting waarbij het sperma van een man en de eicellen van een vrouw buiten het lichaam worden gecombineerd in een laboratoriumschaaltje. Een of meer bevruchte eicellen (embryo’s) kunnen worden overgebracht naar de baarmoeder van de vrouw, waar ze zich in het baarmoederslijmvlies kunnen innestelen en ontwikkelen. Ernstige complicaties als gevolg van IVF-medicijnen en -procedures komen zelden voor. Zoals bij alle medische behandelingen zijn er echter enkele risico’s. In dit document worden de meest voorkomende risico’s besproken.
Welke bijwerkingen kunnen zich voordoen bij IVF-medicijnen?
In de regel worden voor een IVF-cyclus injecteerbare vruchtbaarheidsmedicijnen (gonadotropines) gebruikt. Deze medicijnen helpen een aantal follikels met eicellen te stimuleren om in de eierstokken te groeien. Een meer gedetailleerde bespreking van vruchtbaarheidsmedicijnen is te vinden in het ASRM-boekje, Medications for inducing ovulation.
Mogelijke bijwerkingen van injecteerbare vruchtbaarheidsmedicijnen zijn onder meer:
- Milde blauwe plekken en pijn op de injectieplaats (het gebruik van verschillende plaatsen voor de injecties kan helpen)
- Nausea en, soms, braken
- Tijdelijke allergische reacties, zoals een rode en/of jeukende huid op de injectieplaats
- Teder gevoel van de borsten en meer vaginale afscheiding
- Stemmingswisselingen en vermoeidheid
- Ovarieel hyperstimulatiesyndroom (OHSS)
De meeste symptomen van OHSS (misselijkheid, opgeblazen gevoel, ongemak van de eierstokken) zijn mild. Ze verdwijnen meestal zonder behandeling binnen een paar dagen na de eicelvangst. In ernstige gevallen kan OHSS ertoe leiden dat grote hoeveelheden vocht zich ophopen in de buik (belly) en longen. Dit kan leiden tot sterk vergrote eierstokken, uitdroging, ademhalingsproblemen en hevige buikpijn. Heel zelden (bij minder dan 1% van de vrouwen die eicellen laten winnen voor IVF) kan OHSS leiden tot bloedklonters en nierfalen. Voor meer informatie over OHSS, zie de ASRM factsheet Ovarian hyperstimulation syndrome (OHSS).
Eerdere rapporten van enkele decennia geleden suggereerden een verband tussen eierstokkanker en het gebruik van vruchtbaarheidsmedicijnen. Recentere en goed uitgevoerde studies tonen echter geen duidelijk verband meer aan tussen eierstokkanker en het gebruik van vruchtbaarheidsmedicijnen.
Wat zijn de risico’s van het terughalen van eicellen?
Tijdens het terughalen van eicellen gebruikt uw arts vaginale echografie om het inbrengen van een lange, dunne naald via uw vagina in de eierstok en vervolgens in elke follikel te leiden om eicellen terug te halen. Mogelijke risico’s van deze procedure zijn:
- Milde tot matige bekken- en buikpijn (tijdens of na). In de meeste gevallen verdwijnt de pijn binnen een dag of twee en kan worden behandeld met pijnstillers die zonder recept verkrijgbaar zijn.
- letsel aan organen in de buurt van de eierstokken, zoals de blaas, de darm of de bloedvaten. Zeer zelden kan een spoedoperatie nodig zijn voor darm- of bloedvatletsel en soms bloedtransfusies.
- Bekkenontsteking (mild tot ernstig). Bekkeninfecties na het wegnemen van eicellen of het overbrengen van embryo’s zijn tegenwoordig ongebruikelijk omdat bij het wegnemen van de eicellen meestal antibiotica worden toegediend. Ernstige infecties kunnen ziekenhuisopname en/of behandeling met intraveneuze antibiotica vereisen.
- Zelden kan voor de behandeling van een ernstige infectie een operatie nodig zijn om een of beide eierstokken en eileiders en/of de baarmoeder te verwijderen. Vrouwen die bekkeninfecties of endometriose hebben gehad waarbij de eierstokken betrokken waren, hebben meer kans op IVF-gerelateerde infecties.
Wat zijn de risico’s van de embryotransfer?
Een katheter met de embryo’s wordt gebruikt om ze voorzichtig in de baarmoeder (uterus) te plaatsen. Vrouwen kunnen lichte krampen voelen wanneer de katheter via de baarmoederhals wordt ingebracht of ze kunnen daarna vaginale spotting (lichte bloeding) hebben. Zeer zelden kan een infectie ontstaan, die meestal met antibiotica kan worden behandeld.
Als ik zwanger word met IVF, wordt mijn zwangerschap dan gecompliceerder (dan wanneer ik zelf zwanger ben geworden)?
Een meerlingzwangerschap (zwangerschap met meer dan één baby) is waarschijnlijker bij IVF, vooral wanneer meer dan één embyro wordt overgebracht. Deze zwangerschappen brengen aanzienlijke risico’s met zich mee, waaronder:
- Prematurige arbeid en/of bevalling: Te vroeg geboren baby’s (ongeacht of ze natuurlijk of met IVF zijn verwekt) lopen een hoger risico op gezondheidscomplicaties zoals problemen met de ontwikkeling van de longen, darminfecties, hersenverlamming, leerproblemen, taalachterstand, en gedragsproblemen
- Moedersbloeding
- Verlossing door keizersnede (keizersnede)
- Zwangerschapsgerelateerde hoge bloeddruk
- Gestationele diabetes
Hoe meer embryo’s in de baarmoeder worden teruggeplaatst, hoe groter het risico. Uw arts moet het minimale aantal embryo’s terugplaatsen dat nodig is om een grote kans op zwangerschap te hebben met zo min mogelijk risico op een meerlingzwangerschap. Voor meer informatie over meerlingzwangerschap, zie het ASRM-boekje getiteld Meerlingzwangerschap en geboorte: tweelingen, drielingen en meerlingen van hoge orde. Een manier om een meerlingzwangerschap te vermijden, is ervoor te kiezen slechts één embryo tegelijk terug te plaatsen. Zie voor meer informatie hierover de ASRM-factsheet Why Would I Choose to Have Elective Single-embryo Transfer (eSET)?
Verhoogt IVF het risico dat mijn kind een geboorteafwijking krijgt?
Het risico op geboorteafwijkingen in de algemene bevolking is 2%-3%, en is iets hoger bij onvruchtbare patiënten. Het grootste deel van dit risico is te wijten aan vertraagde conceptie en de onderliggende oorzaak van onvruchtbaarheid. Of IVF op zichzelf al dan niet verantwoordelijk is voor geboorteafwijkingen blijft onderwerp van discussie en onderzoek. Wanneer echter intracytoplasmatische sperma-injectie (ICSI) samen met IVF wordt gedaan, kan er een verhoogd risico op geboorteafwijkingen zijn.
Bovendien kan er een licht verhoogd risico op geslachtschromosoomafwijkingen (X- of Y-chromosoom) zijn met ICSI. Het is echter niet zeker of deze risico’s te wijten zijn aan de ICSI-procedure zelf of aan problemen met het sperma zelf. Mannen met afwijkingen aan het sperma hebben een grotere kans op chromosoomafwijkingen, die op hun kinderen kunnen worden overgedragen. Deze afwijkingen zijn echter uiterst zeldzaam. Zeldzame genetische syndromen die imprintingstoornissen worden genoemd, kunnen licht toenemen bij IVF.
Miskraam en buitenbaarmoederlijke zwangerschap
Het percentage miskramen na IVF is vergelijkbaar met het percentage na natuurlijke conceptie, waarbij het risico toeneemt met de leeftijd van de moeder. De kans op een miskraam kan variëren van 15% bij vrouwen van 20 tot meer dan 50% bij vrouwen van 40.
Er is een kleine kans (1%) op een buitenbaarmoederlijke zwangerschap bij IVF; deze kans is echter vergelijkbaar met vrouwen met een onvruchtbaarheidsgeschiedenis. Als een buitenbaarmoederlijke zwangerschap optreedt, kan een vrouw medicijnen krijgen om de zwangerschap te beëindigen of een operatie om de zwangerschap te verwijderen. Als u zwanger bent en een scherpe, stekende pijn, vaginale vlekken of bloedingen, duizeligheid of flauwvallen, lage rugpijn of lage bloeddruk (door bloedverlies) ervaart, en nog geen echografie heeft gehad die bevestigt dat de zwangerschap in de baarmoeder zit, moet u onmiddellijk uw arts waarschuwen. Dit zijn allemaal tekenen van een mogelijke ectopische zwangerschap. Er is een risico van 1% op een heterotope zwangerschap na IVF. Dit is wanneer een embryo implanteert en groeit in de baarmoeder terwijl een ander embryo implanteert in de eileider, wat leidt tot een gelijktijdige buitenbaarmoederlijke zwangerschap. Heterotope zwangerschappen vereisen meestal een operatie (om de buitenbaarmoederlijke zwangerschap te verwijderen). In de meeste gevallen kan de zwangerschap in de baarmoeder zich veilig verder ontwikkelen en groeien nadat de zwangerschap in de eileider is verwijderd.
Herzien 2015