Hoewel veel mensen de twee woorden “schuld” en “schaamte” door elkaar gebruiken, verwijzen ze vanuit psychologisch oogpunt eigenlijk naar verschillende ervaringen. Schuld en schaamte gaan soms hand in hand; dezelfde handeling kan aanleiding geven tot gevoelens van zowel schaamte als schuld, waarbij de eerste aangeeft hoe we over onszelf denken en de tweede het besef inhoudt dat we door onze handelingen iemand anders hebben gekwetst. Met andere woorden, schaamte heeft betrekking op onszelf, schuld op anderen. Ik denk dat het nuttig is dit onderscheid te handhaven, ook al vervagen de woordenboekdefinities het vaak.
Geschuld: een gevoel van verantwoordelijkheid of wroeging voor een of andere overtreding, misdaad, verkeerd, enz, of het nu echt is of ingebeeld.
Schaamte: het pijnlijke gevoel dat voortkomt uit het bewustzijn van iets oneervols, ongepasts, belachelijks, etc., gedaan door zichzelf of een ander.
Volgens Dictionary.com houdt schuld dus het bewustzijn in dat we iets verkeerds hebben gedaan; het komt voort uit onze daden (ook al is het er misschien een die in fantasie gebeurt). Schaamte kan voortvloeien uit het besef van schuld, maar is blijkbaar niet hetzelfde als schuld. Het is een pijnlijk gevoel over hoe we overkomen op anderen (en op onszelf) en hangt niet noodzakelijk af van het feit dat we iets gedaan hebben. Ik vind dit een beetje verwarrend, maar een voorbeeld kan helpen. In de anekdote die ik vertelde in een post van mijn website over afgunst en jaloezie, zei ik eens iets kwetsends tijdens een etentje, en op een bepaald niveau was het mijn bedoeling om kwetsend te zijn. Achteraf voelde ik me schuldig omdat ik kon zien dat ik mijn vriend gekwetst had. En wat nog pijnlijker was, ik schaamde me er ook voor dat ik het soort persoon was dat zich zo zou gedragen. Schuld ontstond als gevolg van het toebrengen van pijn aan iemand anders; ik voelde schaamte in relatie tot mezelf.
Zoals ik al eerder zei, in het dagelijks taalgebruik hebben mensen de neiging om deze woorden min of meer door elkaar te gebruiken; als therapeut is het onderscheid dat ik probeer te verduidelijken belangrijk en nuttig. Veel mensen die verlamd zijn door schaamte hebben bijvoorbeeld heel weinig vermogen om schuldgevoelens te hebben. Om schuld te kunnen voelen over het leed dat je iemand anders hebt aangedaan, moet je hem of haar om te beginnen erkennen als een afzonderlijk individu. Dus een persoon die worstelt met scheiding en fusie problemen misschien niet echt schuldgevoel voelen, zelfs als hij of zij zou dat woord te gebruiken om een gevoel te beschrijven. Veel mensen die narcistisch gedrag vertonen lijden vaak aan diepe gevoelens van schaamte, maar hebben weinig authentieke zorg voor andere mensen; ze hebben niet de neiging om zich echt schuldig te voelen. Het gebrek aan empathie dat bij narcistische persoonlijkheidsstoornis wordt aangetroffen maakt echt schuldgevoel onwaarschijnlijk, omdat schuldgevoel afhangt van het vermogen om aan te voelen hoe iemand anders zich zou kunnen voelen.
Wanneer schaamte bijzonder doordringend is (wat ik kern- of basisschaamte noem), sluit het gewoonlijk uit dat gevoelens van oprechte bezorgdheid en schuld zich ontwikkelen; het gevoel beschadigd te zijn is zo krachtig en pijnlijk dat het het gevoel voor iemand anders wegdrukt. In dergelijke gevallen, idealisering vaak in het spel komt: andere mensen worden dan gezien als perfect, de gelukkigen die hebben het ideale schaamte-vrij leven we verlangen naar; krachtige afgunst kan het (onbewuste) resultaat zijn. In die gevallen kunnen we er plezier in scheppen om de persoon die we benijden pijn te doen, in plaats van ons er schuldig over te voelen. Ik heb deze dynamiek in detail besproken in mijn post over waarom we beroemdheden liefhebben en haten.
Met andere woorden, kernschaamte weerspiegelt vroege psychologische schade die groei belemmert; het vermogen om schuld te voelen hangt af van die psychologische groei en zou kunnen worden gezien als emotionele vooruitgang. Als de vroege omgeving “goed genoeg” is, ontwikkelen we een betrouwbaar zelfbesef dat ons op zijn beurt in staat stelt andere mensen als aparte mensen te zien en bezorgdheid voor hen te voelen. Hoewel de ervaring van schuld pijnlijk is, is ons vermogen om te erkennen dat onze eigen daden iemand kunnen hebben gekwetst, om ons in te leven in de pijn van die persoon en om wroeging te voelen omdat we die hebben veroorzaakt, allemaal tekenen van emotionele gezondheid.
Een nieuwe publicatie
Ik heb net een nieuw eBook uitgebracht op het Kindle-platform, een novelle-lengte hervertelling van het klassieke Assepoester-verhaal: Assepoester: A Tale of Narcissism and Self-Harm. De kiem van dit verhaal begon voor mij toen ik de vraag stelde: Hoe zou Assepoester er eigenlijk uitgezien hebben als ze was opgegroeid omringd door mensen die haar haatten en misbruikten? Waarschuwing: Als je een verleden hebt van zelfverwonding, kan dit verhaal je misschien triggeren. De taal is zowel dramatisch als grafisch.
THE BASICS
- Omgaan met schuldgevoel
- Vind een therapeut bij mij in de buurt