Het verhaal van Noorse black metal

Er is meer in Noorwegen dan olie en zeevruchten. Een van de grootste exportproducten van het land is een heel muziekgenre, maar dat valt niet bij iedereen in de smaak.

Wat komt er in je op als je aan Noorse muziek denkt? Is het het cheesy ‘What Does the Fox Say’ van Ylvis of de jaren 80 stylings van pop-royalty a-Ha’s ‘Take on Me’? Misschien is het de moderne synth-pop van Aurora?

Voor velen is dit alles irrelevant en de enige muziek van Noorwegen die de moeite waard is, is iets totaal meer… niche. Vandaag is het tijd om het over Noorse black metal te hebben.

Inhoudelijke waarschuwing: dit artikel raakt aan thema’s als zelfbeschadiging en zelfmoord.

Een overzicht van heavy metal

Metalfans kunnen dit gedeelte overslaan! Voordat we ons verdiepen in de specifieke Noorse black metal, is het voor niet-ingewijden misschien handig om even in het algemene genre ‘heavy metal’ te duiken.

Metal muziek bestaat uit vervormde gitaren, stuwende drum- en basgeluiden, nadrukkelijke gitaarlijnen en luide, over-the-top vocalen die vaak worden geschreeuwd of geschreeuwd.

De teksten gaan over de donkere kant van het leven. Onderwerpen als eenzaamheid, isolement, sociale ongelijkheid en de dood komen vaak voor. Op hun beurt hebben ze vaak een visuele stijl die past bij de muziek.

Lees meer: Noorse muziek

Elk van de vele verschillende subgenres van metal zal verschillende aspecten van deze kern benadrukken of juist benadrukken. Death metal, zoals de naam al doet vermoeden, houdt zich bezig met dood, vernietiging en het hiernamaals. Ontstemde gitaren, snel gespeeld, met lage, gegromde vocalen. Black metal? Nou…laten we eens kijken.

Wat is Noorse black metal?

Black metal is voornamelijk gericht op het occulte. Thema’s als satanisme zijn aan de orde van de dag en het wordt vaak omschreven als een anti-religieuze beweging. In plaats van lage, grommende vocalen, heeft Noorse black metal over het algemeen hogere vocalen, meer verwant aan gillen.

In termen van productie, is dit ook een belangrijk ding. Het is opzettelijk lo-fi. De muziek was oorspronkelijk alleen bedoeld voor de mensen in de scene en werd opgenomen met primitieve apparatuur.

Zelfs toen het genre groeide en geld opbracht, bleven de bands gepolijste productietechnieken mijden.

Een onderliggend woord dat in bijna alles wat je over black metal leest naar voren komt, is ‘authentiek’. Misschien meer dan enig ander muziekgenre streven de artiesten ernaar om trouw te blijven aan de wortels van de muziek – door de fans, voor de fans – en corruptie door commerciële belangen te vermijden.

Een laatste kenmerk is dat bijna alle black metal muzikanten, zeker in de begindagen van het genre, onder pseudoniemen gingen.

De band Mayhem alleen al heeft leden gehad die heetten: Euronymous, Dead, Hellhammer, Count Grishnackh, Necrobutcher, Maniac, Blasphemer en Ghul.

De beginjaren van de Noorse black metal

Zoals alle muziekgenres zijn er altijd geschillen over de oorsprong. Verschillende bands zullen beweren de pioniers te zijn en fans zullen partij kiezen.

Black metal groeide oorspronkelijk in de jaren tachtig uit speed, death en thrash metal. De naam werd bedacht als de titel van Venom’s tweede album uit 1982. Hoewel dat album tegenwoordig niet meer als Black Metal wordt beschouwd, is de naam er in ieder geval wel naar te herleiden.

Wanneer we het over ‘True Norwegian Black Metal’ hebben, verwijzen de meeste mensen naar de ’tweede golf van Black Metal’. Deze groeide uit iets dat The Black Circle, of de Black Metal Inner Circle, werd genoemd in het begin van de jaren negentig en waarbij de bands Mayhem, Emperor en Burzum sterk betrokken waren.

Deze Black Circle werd effectief afgetrapt door de zelfmoord van Mayhem’s zanger, Dead (Per Yngve Ohlin). Zijn podiumoptredens, waarbij hij lijkenverf droeg, omvatten vaak het afslachten van dode dieren en zelfverminking. Hij sneed zijn polsen door voordat hij zichzelf door het hoofd schoot.

Hij werd gevonden door Mayhem gitarist Euronymous (Øystein Aarseth) die de scène herschikte om foto’s te maken voordat hij de politie belde. Euronymous maakte ook kettingen van stukjes bot waarvan hij beweerde dat ze van Dead’s lijk afkomstig waren.

The Black Circle

Een maand of wat later opende Euronymous een platenzaak genaamd Helvete (Hel) en een platenmaatschappij (Deathlike Silence Productions) in Oslo.

Helvete had zwarte muren versierd met middeleeuwse wapens en bandposters. Het werd al snel een brandpunt voor de groeiende black metal scene en degenen die zich verzamelden in de winkel en de kelder werden de Black Circle.

Dit was een groep jonge muzikanten die rondhingen in de winkel en geloofden in Euronymous’s idealen. Ze worden vaak voorgesteld als een satanische cultus, hoewel veel leden ontkennen dat het iets echts of serieus was. Volgens hen was het eerder een naam die Euronymous verzon om de buitenwereld ervan te overtuigen dat het om iets echts ging.

Hun ideologie was anti-sociaal en fel gekant tegen georganiseerde religie, vooral het christendom. Ze vonden dat Noorwegen geen christelijk land mocht zijn.

Ze vielen ook de Kerk van Satan aan omdat die ’te menselijk’ was en zeiden dat die haat, verdriet en kwaad wilden verspreiden. Het is moeilijk te zeggen hoeveel hiervan opschepperij en imago was en hoeveel serieus, maar de meeste voormalige leden beweren het laatste.

De donkere kant van de black metal scene

De beweringen dat deze ideologie alleen maar praatjes waren, beginnen een beetje in te storten in het licht van een aantal echte misdaden gepleegd door leden van de Black Circle. Alleen al in 1992 werden 8 kerken in brand gestoken.

Graaf Grishnackh (Varg Vikernes) van Burzum werd veroordeeld voor drie en verdacht van meer. Faust (Bård Guldvik Eithun) van Emperor en Jørn Inge Tunsberg van Immortal werden ook veroordeeld.

Deze veroordelingen kwamen tot stand toen Vikernes een anoniem interview gaf aan Bergens Tidende en beweerde dat hij wist wie de daders waren. Tegen de tijd dat het artikel werd gepubliceerd, had de politie hem al gearresteerd. Later zou Vikernes beweren dat de brandstichtingen in de kerken waren gedaan uit wraak voor de ontheiliging van Vikingtempels en monumenten.

In 1992 liep Faust op een avond naar huis toen hij beweerde dat Magne Andreassen hem in het Olympisch Park van Lillehammer een aanzoek had gedaan.

Faust stak hem 37 keer en schopte hem herhaaldelijk tegen het hoofd. De politie had geen verdachten en pas in 1994 bekende hij en werd hij veroordeeld tot 14 jaar. In 2003 werd hij vrijgelaten.

Graaf Grishnackh en Euronymous… gaan uit elkaar

In 1993 werd de relatie tussen Grishnackh en Euronymous steeds bitterder. Euronymous sloot Helvete en Grishnackh meende dat de paar weken die hij in de gevangenis had doorgebracht voor de kerkbrandstichtingen zinloos waren geweest.

Op een nacht in augustus werd Grishnackh door Blackthorn (Snorre Ruch) van de band Thorns naar Euronymous’ appartement in Oslo gereden. Na een confrontatie stak Grishnackh Euronymous dood en vluchtte weg, alleen om zijn bebloede kleren weg te gooien.

Niemand weet precies wat er die nacht is gebeurd, of liever, niemand gelooft echt Grishnackh’s kant van het verhaal. Grishnackh beweert dat Euronymous een plan had om hem te verdoven en hem vervolgens voor de camera te vermoorden. Euronymous zou hem naar het appartement hebben gelokt onder het voorwendsel dat hij een contract zou tekenen.

Grishnackh beweert dat hij van plan was het contract te tekenen en weg te gaan, maar dat Euronymous in paniek raakte en hem aanviel, zodat hij hem uit zelfverdediging doodde. Faust gelooft dat Grishnackh volledig van plan was Euronymous die nacht te doden, wat er ook zou gebeuren.

Grishnackh werd veroordeeld tot 21 jaar voor de moord, plus de kerkverbrandingen die hij uiteindelijk toegaf en ook het bezit van 150 kg explosieven. Hij werd in 2009 vrijgelaten.

Black metal in druk

De gebeurtenissen rond Mayhem, de Black Circle en de geboorte van de Noorse black metalscene zijn het onderwerp van het boek Lords of Chaos: The Bloody Rise of the Satanic Metal Underground door Michael Moynihan en Didrik Søderling.

Lords of Chaos is bejubeld als “het meest opwindende non-fictie boek sinds het Oude Testament” en een “uitputtende bron met betrekking tot de naadloze en satanische kant van popmuziek en -cultuur”.

Het is ook bekritiseerd door sommigen omdat het de extreem-rechtse ideologieën die door sommige van de geïnterviewde personen worden aangehangen, niet uitdaagt.

Graaf Grishnackh beweert dat het boek geen inzicht geeft in het echte verhaal en niet begrijpt waar black metal om draait. In plaats daarvan zijn de auteurs erin geslaagd “om de hoofden van een generatie metalfans te vullen met leugens”.

Lords of Chaos op het witte doek

Het boek werd in 2018 verfilmd door Grammy-winnende muziekvideo-regisseur Jonas Åkerlund. In de verfilming speelden Rory Culkin als Euronymous, Emory Cohen als Varg Vikernes en Jack Kilmer en Dead.

De kritische mening over de film is verdeeld, waarbij sommigen de film uitroepen tot ‘vaak onaangenaam maar vreemd meeslepend’ (Indiewire), ‘provoceert zowel ontzag als afschuw’ (Hollywood Reporter) en ‘enorm plezierig’ (Variety).

Aan de andere kant, ‘het begrip van de film lijkt meer op minachting’ (The A.V. Club), ‘Het is niet leuk. Het is niet triest. A lot of the time it’s not even all that interesting’ (Rolling Stone) en ‘never establishes a coherent or interesting point of view’ (New York Times).

Ik zag de film toen hij in het Verenigd Koninkrijk werd uitgebracht en ik moet zeggen dat ik er enorm van genoten heb. Het is geen gemakkelijke film als je preuts bent (blijkbaar heeft een toeschouwer tijdens de eerste vertoning een schijnbeweging gemaakt en een ander overgegeven!), maar ik ben het meer eens met de eerste reeks recensies dan met de tweede.

Ongeacht hoe je denkt over de waarheid van het onderwerp, de film is goed in elkaar gezet door Åkerlund en is zeker de moeite waard om naar te kijken… als je er de maag voor hebt!

Noorse black metal bands

In termen van geluid, wordt vaak gezegd dat Bathory’s eerste vier albums, uitgebracht tussen 1984 en 1988, de basis legden voor de tweede golf van black metal. Ook belangrijk was een nieuwe stijl van gitaarspel, gepionierd door Euronymous of Mayhem en Blackthorn of Thorns.

In tegenstelling tot de meeste metal, die power akkoorden gebruikte die uit twee of drie noten bestonden, gebruikten ze in plaats daarvan alle zes snaren om wat je een meer melodieuze vorm van dissonant lawaai zou kunnen noemen te creëren!

De door Deathlike Silence Productions geproduceerde platen van Mayhem en Burzum (in wezen een Varg VIkernes soloproject) worden beschouwd als de vroegste voorbeelden van echte Noorse black metal.

Ironisch genoeg werd Mayhem’s eerste volledige album, De Mysteriis Dom Sathanas, het enige met Euronymous en Vikernes, pas uitgebracht na Euronymous’ dood en in dezelfde maand van Vikernes’ proces voor zijn moord.

Darkthrone, een andere van de grote Black Metal bands begon eigenlijk in death metal. Ze ‘vonden hun weg’ en werden een invloedrijk geluid in black metal voor de volgende 15 jaar alvorens weer te morphen in een meer primitieve thrash band.

Emperor is misschien een controversiële naam onder sommige black metal puristen, maar er is geen twijfel over hun plaats in de black metal geschiedenis. Ze zaten tenslotte in de Black Circle. Maar sommigen vinden dat hun gebruik van symfonische elementen en een grotere techniciteit en muzikaliteit tegenstrijdig waren met black metal.

Dimmu Borgir zijn ook lichtelijk controversieel omdat ze platen uitbrengen die eigenlijk gemakkelijk in het gehoor liggen! For All Tid was lo-fi maar symfonisch en Stormblast was veel meer gepolijst. Wat hen echter onderscheidt, is dat de vocalen veel beter zijn dan zowat al hun tijdgenoten.

Er zijn vele andere bands die we zouden kunnen noemen, en hun fans zouden hen zonder twijfel tot de beste uitroepen. Immortal, Satryicon, Thorns, Gorgoroth, Ragnarok, Carpathian Forest… Al deze namen zullen in iemands top tien lijst voorkomen, samen met nog vele anderen.