Geschiedenis van kleding – Waarom we kleren dragen

Dolores interesse in de geschiedenis van de mode dateert uit haar tienerjaren, toen vintage kleding volop verkrijgbaar was in kringloopwinkels.

Mensen dragen kleding om vele redenen, in de eerste plaats ter bescherming en versiering. Hoewel het lijkt alsof bescherming tegen de elementen de belangrijkste functie van kleding is, is het concept van het versieren van het lichaam een oeroud gebruik, dat teruggaat tot de tijd van de Neanderthaler, die 30.000 jaar geleden verdween.

Kleding wordt al duizenden jaren gedragen als geslachtsidentificatie, om seksuele aantrekkelijkheid te bevorderen, om status, leeftijd, beroep, religie, groepslidmaatschap en politieke gezindheid te tonen, voor ceremoniële gelegenheden, en voor persoonlijke expressie. Primitieve culturen van de moderne wereld die in kleding-optionele samenlevingen leven, versieren zichzelf met littekens, tatoeages, lichaamsverf, amuletten en hoofddeksels.

Door de geschiedenis heen werd de kledingkeuze beperkt door de beschikbare materialen. Toen mensen kledingstukken begonnen te ontwerpen, werden ze beperkt door hun omgeving, technologie en geografische plaats in de wereld. Een overvloed aan schapen bood wol. In of nabij plaatsen waar vlas groeide, werd linnen een primaire bron van geweven stof. Naarmate de handelsroutes groeiden, konden de mensen hun gebruik van de beschikbare materialen uitbreiden.

Functionaliteit speelde ook een belangrijke rol bij het dragen van kleding. Hard werkende boeren hadden kleding nodig die hen in staat stelde zich gemakkelijk te bewegen, terwijl de elite haar status en macht toonde door meer uitgebreide kostuums te dragen die vaak de bewegingsvrijheid beperkten.

Historisch bewijs van kleding

Kleding verslijt. Stelt u zich eens voor hoeveel van de huidige kledingstukken 1.000 jaar of langer meegaan! Er zijn maar weinig oude kledingstukken als archeologisch bewijs te vinden. Maar deskundigen hebben kledingstukken gevonden in de kunst, zoals beelden en grotschilderingen. Schriftelijke verslagen, sommige duizenden jaren oud, zijn bewaard gebleven die informatie bieden over handel, zaken, inventarissen en brieven.

Het Max Plank Instituut in Duitsland suggereert dat mensen 107.000 jaar geleden al een of ander soort kleding droegen. David Reed van de Universiteit van Florida suggereert dat mensen zo lang als 170.00 jaar geleden kleding droegen. De studie van het DNA van lichaamsluizen toonde aan dat lichaamsluizen zich rond die tijd onderscheidden van hoofdluizen.

Neanderthalers blijken 75.000 jaar geleden kleurstoffen te hebben gebruikt, zoals wordt gesuggereerd door brokken ijzeroxide die in de Shanidar-grot in Irak zijn gevonden. Armbanden en halskettingen gemaakt van dierlijke pezen geregen met kralen gemaakt van schelpen, botten, en tanden zijn gevonden in Neanderthaler graven.

Verschrijvingen van de textielhandel documenteren textiel gebruikt voor de handel in het oude Midden-Oosten en Egypte. In Oost-Europa zijn fysieke bewijzen gevonden van linnen daterend van 30.000 jaar geleden.

Kleding als bescherming

Een kledingstuk beschermt het lichaam tegen veel meer dan een kille dag. Kledingstukken beschermen tegen verbranding door zon en wind, maar ook tegen rondwaaiend stof, insecten, doornen en regen. Brede hoedranden kunnen aantrekkelijk zijn, maar zij beschermen ook het gezicht tegen de zon, de ogen tegen verblinding, en houden regen van het gezicht.

Egyptische vrouwen uit de oudheid droegen linnen dat zo fijn was dat het doorzichtig leek. Linnen koelt het lichaam af en voert het transpiratievocht af.

Werkers dragen stevige kleding en ook beschermende uitrusting – denk aan cowboys in chaps, slagers in schorten, en brandweerlieden in brandweerjassen.

De oude Romeinen in hun toga’s dachten dat broeken een barbaarse stijl waren, maar Noord-Europeanen leefden in een veel kouder klimaat dat een grotere isolatie door broeken vereiste. De ruiters uit de oudheid droegen broeken om schuren te voorkomen.

Kleding als bescheidenheid

We schrijven bescheidenheid vaak toe aan een gevoel van decorum en moraal. Maar het concept is wellicht veel meer dan Adam en Eva die vijgenbladeren aantrokken. Mensen die zich beschermden tegen de elementen, tegen koude, hitte, zonnebrand, tegen insectenbeten, tegen schrammen en snijwonden door doornen, zouden er niet alleen aantrekkelijker uitzien, maar zouden ook een overlevingsvoordeel hebben gehad. Bedenk dat antibiotica een betrekkelijk nieuwe uitvinding zijn en dat vroeger een geïnfecteerde snijwond dodelijk kon zijn.

Modesty varieert van cultuur tot cultuur en varieert zelfs binnen één cultuur naar gelang de omstandigheden. Een vrouw die er niets voor zou voelen om op het strand een bikini te dragen, zou dat nooit doen op een straat in de stad. Niet alleen zou zij onbescheiden lijken, maar zij zou er ook uitzien als een idioot.

Modesty kan ook verbonden zijn met traditie. In het Midden-Oosten, vooral in moslimculturen, is volledige lichaamsbedekking bescheiden gedrag. Maar barre woestijnklimaten eisen de bescherming die wordt geboden door kleding van hoofd tot hoofd.

Elderen maken vaak bezwaar tegen nieuwe stijlen op grond van moraal. De schokkende aanblik van vrouwenbenen toen in de jaren twintig de zomen omhoog gingen, was misschien meer een gevolg van de auto dan van het onbescheiden gedrag van jonge dames. Het is gemakkelijker om achter het stuur van een auto te manoeuvreren zonder de last van lange of strakke rokken. Broeken leken onbescheiden voor de ouderen van het begin van de 20e eeuw. Maar door veranderingen in het activiteitenniveau van jonge vrouwen, door hun nieuwe belangstelling voor sport, door vrouwen die taken op zich namen die vroeger voorbehouden waren aan mannen, werd het dragen van broeken praktischer.

De invloed van technologie op kleding

Technologie heeft een enorme invloed op waarom mensen bepaalde kledingstukken dragen. De productie en distributie van textiel, schoeisel, hoofddeksels en versieringen hangt af van de mogelijkheid om kleding te produceren en van plaats tot plaats te verplaatsen.

Toen de mensen leerden textiel te weven van wol en vlas, werden hun kledingstukken ingewikkelder dan de oudere kledingstukken die van leer en bont waren gemaakt. Wol en vlas waren comfortabeler en beter aan te passen aan veranderingen in het weer, en gemakkelijker om mee te werken.

Door de aanleg van handelsroutes konden mensen hun textiel over grotere afstanden vervoeren en textiel verkrijgen van bronnen ver van huis. Zijde die vanuit China naar Europa werd gebracht, creëerde een geheel nieuwe bron van luxe voor de elite en verrijkte de handelsklasse.

Het spinnewiel, en steeds ingewikkelder weefgetouwen, versnelden de productie en de beschikbaarheid van stoffen. De Industriële Revolutie leidde tot massaproductie die niet alleen de economie veranderde, maar ook sneller veranderende stijlen tot gevolg had. Naarmate de investeerders sneller stoffen en kledingstukken produceerden, hadden zij de klanten nodig om de vraag te vergroten. Terwijl eerdere stijlen in de loop van generaties veranderden, moesten producenten een vraag naar hun product creëren.

Magazines bevatten modeplaten om vrouwen te lokken de nieuwste stijl te kopen. Dankzij transporttechnologieën zoals stoomschepen, treinen en vrachtwagens konden kledingstukken en stoffen sneller worden vervoerd. Naarmate de communicatietechnologie sneller werd (bewegende beelden, TV, internet), verspreidden concepten van nieuwe stijlen zich sneller dan in het tragere verleden.

Het ontstaan van synthetische stoffen zoals nylon maakte kleding goedkoper. Mensen hebben tegenwoordig meer kleding dan 100 jaar geleden.

De invloed van geslacht en seksuele aantrekkelijkheid op kleding

Door de geschiedenis heen hebben mensen kleding gedragen als geslachtsidentificatie en om aantrekkelijk te lijken voor het andere geslacht. In de meeste culturen dragen mannen en vrouwen enigszins verschillende soorten kleding.

In de oudheid hing de lengte van een gewaad af van het geslacht. In het oude Rome droegen mannen kortere zomen, terwijl vrouwen lange, gedrapeerde gewaden droegen. De klederdracht van het Oude Egypte is ook geslachtsspecifiek. In middeleeuws Europa droegen mannen tunieken die hun benen blootgaven, terwijl de benen van vrouwen te allen tijde bedekt waren.

Het idee van wat seksueel aantrekkelijk is, kan in de loop der tijd veranderen. Na lange jaren van diepe decolletés die de boezem benadrukten, werden stijlveranderingen doorgevoerd om de heupen te benadrukken. Toen de zoomlijnen in het begin van de 20e eeuw stegen, werden de vrouwenbenen benadrukt als het voorwerp van aantrekking.

Terwijl het af en toe verschijnen van vrouwen in broeken belachelijk en onvrouwelijk leek aan het eind van de 19e eeuw, werd een broek honderd jaar later gezien als heel aantrekkelijk.

Kleding en status

Iemands status in de sociale hiërarchie kan gemakkelijk worden afgemeten aan wat hij of zij draagt. Stijl, stoffen, kleuren, hoofddeksels en versieringen zijn duidelijk verschillend tussen mensen van verschillende sociaal-economische niveaus. Dit mag duidelijk lijken wanneer we kijken naar portretten van koningen en koninginnen van weleer in tegenstelling tot foto’s van boeren. Maar zelfs vandaag de dag, wanneer we ons allemaal op dezelfde manier kleden, is de kwaliteit van de gebruikte materialen en de produktie van het kledingstuk duidelijk.

Hoe beter de kleding, hoe hoger de status van de drager. Dit werkt om de machtigen te definiëren en om vast te stellen wie de baas is. Terwijl fabrieksarbeiders beschermende kleding en stoere gebruikskleding dragen, is de baas gemakkelijk te herkennen aan zijn witte overhemd en stropdas.

In middeleeuws Europa werden wetten uitgevaardigd die kleding voorschreven in overeenstemming met de sociale status. Sumptuaire wetten verboden leden van de nieuwe rijke handelsklasse om bepaalde kleuren, stoffen en versieringen te dragen. De adel vreesde dat de macht van chique kleding hun eigen macht zou aantasten.

Een experiment van de Universiteit van Tilburg in Nederland stuurde twee groepen mensen naar een winkelcentrum om anderen over te halen een enquête in te vullen. De groep die designerlabels droeg, vond dat 52% van de ondervraagden instemde met het invullen van de enquête. De ondervraagden zonder designerlogo overtuigden slechts 13% om de enquête in te vullen. Het is duidelijk dat wij status en gezag toekennen aan mensen die kleding dragen die op rijkdom wijst.

Status verwijst niet alleen naar sociale positie. Men kan de burgerlijke staat van een persoon in een oogopslag zien door te kijken naar een trouwring aan de ringvinger van hun linkerhand.

Kleding en groepslidmaatschap

Kinderen kunnen het groepslidmaatschap van een persoon aan een eenvoudige tekening herkennen. Politieagenten, brandweerlieden, gezondheidswerkers, militairen, zakenlieden, boeren en geestelijken kunnen allemaal duidelijk worden herkend aan hun kleding.

Mensen van bepaalde religieuze groepen kunnen worden herkend aan hun kleding. Een katholieke priester draagt een iets andere kraag dan een protestantse dominee. Hasidische kleding identificeert een persoon van het joodse geloof. Moslims zijn vaak te herkennen aan hun kleding. De Amish van de Oude Orde verschillen van de Traditionele Mennonieten door het dragen van gewone kleding en baarden voor getrouwde mannen, terwijl de Traditionele Mennonitische vrouwen bedrukte stoffen dragen, en de mannen geen baarden dragen.

Tot het einde van de 20e eeuw droegen verpleegsters gewoonlijk witte uniformen. De witte pet was uniek voor de school die elke verpleegster bezocht.

Interesses, hobby’s, en favoriete recreatieve activiteiten worden vaak verklaard door kleding keuzes. We vormen stereotypen in onze gedachten van skateboarders, wandelaars, surfers, golfers, enz. Een Amerikaanse huisvrouw uit het midden van de 20e eeuw kon worden geïdentificeerd aan de hand van haar huisjurk en schort.

Kleding als politiek statement

Politiek komt vaak tot uiting in kleding. Tegenwoordig duidt een rode stropdas op een Republikein, terwijl een blauwe stropdas betekent dat de drager een Democraat is. Iemand die gekleed gaat in hippiekleding, geeft aan dat hij of zij anti-establishment is. Al 200 jaar lang laat de Boheemse look zien dat de drager tegen massaproductie is en recycling, handwerk en artistieke individualiteit omarmt.

De oorlog beïnvloedt de kleding die we dragen. Tijdens oorlogstijd hebben populaire stijlen vaak een militaire uitstraling. Stof beperking van de Tweede Wereldoorlog geïntroduceerd kortere zomen, niet lederen schoeisel, en minder versiering dan in het verleden. De koloniale Amerikanen importeerden textiel omdat het economischer was landbouwproducten en hout te exporteren. Maar de Amerikaanse Revolutie en een boycot van Britse produkten zetten de vrouwen ertoe aan om te gaan spinnen en zelfgesponnen stoffen te vervaardigen. Eenvoudige homespun kleding werd een patriottisch statement.

De communistische revolutie in China introduceerde het beroemde Mao jasje. Toen het land zich afkeerde van het concept van traditionele stijlen en klasse-indeling, werden eenvoudige kledingstukken (een boxy jasje en een losse broek) de nationale kledingvorm.

Ceremoniële kleding

Voor rituelen en vieringen worden bepaalde kledingstukken gedragen. De traditionele koninklijke kleding van Europese vorsten eiste sierlijke kleding en hoofddeksels voor ceremoniële gelegenheden en portretten. De koningen en koninginnen van weleer droegen gewoonlijk geen zware kronen en logge, met juwelen versierde bontmutsen voor alledaags gebruik.

Een bruid kan gemakkelijk worden herkend aan haar kleding. Denk aan schitterende Indiase bruiden, of de typisch westerse witte bruidsjurk.

Mensen in het leger dragen uniformen met linten en andere versieringen voor speciale gelegenheden, kleding die zij nooit in het veld of voor dagelijkse activiteiten zouden dragen.

Op de dag van de diploma-uitreiking dragen afgestudeerden van middelbare scholen en universiteiten een pet en toga. Professoren die de ceremonie bijwonen dragen versierselen op hun academische gewaden die hun vakgebied identificeren.

Waarom we dragen wat we dragen

We tonen onszelf door kledingkeuzes. Of we nu gekleed zijn voor isolatie, aansluiting bij een groep, stemming, favoriete bezigheid, speciale gelegenheid, we laten de wereld zien wie we zijn door onze kleding. We kijken naar vreemden en vormen ons onmiddellijk een beeld van hen door hun manier van kleden. Wij plaatsen hen in autoritaire rollen, of zien hen als een bedreiging. We kijken naar mensen en besluiten dat we ze aardig vinden of niet, nog voor ze hebben gesproken.

Kleding beschermt ons tegen weer en wind en geeft ons een gevoel van zelfidentificatie. We zijn wat we dragen.

© 2015 Dolores Monet

Dolores Monet (auteur) from East Coast, United States on July 04, 2020:

Hi Ann – natuurlijk is denken dat de goed geklede persoon in dure kleding een hoge status heeft één ding. Iemand in gewone, goedkope, of zelfs slordige kleding afdoen als iemand met een lage status kan een vergissing zijn… Er zijn rijke mensen die zich niet kleden op een manier die wij associëren met de elite. Bedankt!

Ann Carr uit ZW-Engeland op 02 juli 2020:

Dit is een geweldige reis door kleding, van praktische zaken tot mode en status. Je beschrijft zulke dingen altijd helder en met een stijl die tegelijkertijd interesseert en informeert.

De progressie van eenvoudige boerenkleding naar ceremoniële kleding doet ons beseffen welke invloeden er zijn geweest op de manier waarop we eruit zien. Je hebt gelijk over ‘eerste indrukken’. We zijn allemaal geneigd ons daar schuldig aan te maken zonder onder de oppervlakte te kijken of zelfs maar met iemand te praten!

Groot artikel, Dolores.

Ann

Mona Sabalones Gonzalez uit de Filippijnen op 28 juni 2020:

Dit is een zeer interessant artikel. Oorspronkelijk las ik het om meer te leren over kleding van neanderthalers, maar toen ik verder ging, kon je zien dat kleding een afspiegeling is van levensstijl en dat verklaart waarom er zoveel verschillende variaties van kleding zijn die in de loop der tijd zijn gebruikt.