Door Dr Oliver Tearle
Emma Lazarus is het meest beroemd om het schrijven van dit ene gedicht, ‘The New Colossus’, dat de sokkel siert van het Vrijheidsbeeld. Het gedicht, geschreven in 1883, heeft bijgedragen aan de vorming van het populaire idee van het Vrijheidsbeeld als een gastvrije moeder, en van Amerika als de grote natie van immigranten. Deze opvatting werd bevorderd door het feit dat het Vrijheidsbeeld het eerste grote Amerikaanse herkenningspunt was dat immigranten die in de Verenigde Staten aankwamen, te zien kregen. Hier is ‘The New Colossus’, samen met enkele woorden van analyse.
The New Colossus
Niet zoals de koperen reus van Griekse faam,
met veroverende ledematen strijdend van land tot land;
hier bij onze door de zee gewassen, ondergaande poorten zal staan
een machtige vrouw met een fakkel, wier vlam
de gevangen bliksem is, en haar naam
Moeder der Ballingen. Uit haar bakenhand straalt een wereldomvattend welkom; haar milde ogen bevelen de luchtbruggen in de haven, die de tweelingsteden omlijsten.
‘Bewaar, oude landen, uw legendarische pracht!’ roept ze
met stille lippen. Geef mij uw vermoeiden, uw armen,
uw ineengedoken massa die hunkert naar vrijheid,
het ellendige afval van uw krioelende kust.
Zend deze, de daklozen, onstuimig naar mij toe,
ik hef mijn lamp naast de gouden deur!’
De aankomst van het Vrijheidsbeeld in de Verenigde Staten vanuit Frankrijk in 1886 was een enorme nationale gebeurtenis: men denkt dat het de inspiratie was voor de allereerste ticker-tape parade. Lazarus’ gedicht genoot niet hetzelfde niveau van bijval. Sterker nog, het werd tijdens haar leven nauwelijks gelezen. The New Colossus’ werd in opdracht geschreven om geld in te zamelen voor de bouw van het standbeeld, maar pas na haar dood, in 1887, werd het gedicht gepubliceerd.
Het gedicht zou echter pas in 1945 wijdverbreide bekendheid krijgen, toen het werd gegraveerd boven de ingang van het Vrijheidsbeeld. Niet alleen dit, maar Frankrijk wilde dat het Vrijheidsbeeld propaganda zou zijn, met de licht-dragende vrouwelijke personificatie van de Vrijheid – dat Franse Revolutionaire parool – als een baken van verlichting voor 
de Europese landen die nog steeds onder tirannie leefden.
Maar Lazarus verdraaide deze propagandistische bedoeling, en haar gedicht zorgde ervoor dat het Vrijheidsbeeld in plaats daarvan zou worden gezien als een baken van welkom voor immigranten die hun Europese moederland verlieten, voor de nieuwe ‘Moeder der ballingen’.
Samengevat heeft Lazarus’ gedicht de vorm van een Petrarcaans sonnet op rijm abbaabba cdcdcd. Zoals haar titel duidelijk maakt, is het Vrijheidsbeeld een ‘nieuwe kolos’; Lazarus’ titel stelt dit moderne beeld tegenover de Kolossus van Rhodos, een van de zeven wereldwonderen van de Oude Wereld. Volgens een in de Middeleeuwen populair geworden misvatting stond de Kolossus aan de haven en was hij dus, net als het Vrijheidsbeeld, een van de eerste dingen die binnenkomende reizigers begroetten.
In feite stond de Kolossus niet aan de haven, maar deze mythe helpt Lazarus om het ‘koperen’ mannelijke beeld van de Griekse Kolossus te contrasteren (‘koperen’ heeft een dubbele betekenis: het beeld was letterlijk bedekt met koperen platen, maar het staat ook stoutmoedig als een veroveraar aan het water) met het meer gastvrije vrouwelijke Vrijheidsbeeld.
Dit gastvrije karakter ligt ook besloten in het epitheton voor het standbeeld, ‘Moeder der Ballingen’: deze nieuwe kolos zal een koesterende, zorgzame figuur zijn, een baken van steun, voor hen die elders in de wereld uit hun eigen land zijn verbannen. We zijn nog ver verwijderd van de ‘veroverende’ mensverspreiding van de Griekse kolos.
Critici zijn het oneens over de betekenis van de achtste regel, ‘The air-bridged harbor that twin cities frame.’ Carol Rumens heeft gesuggereerd dat het verwijst naar de bouw van de Brooklyn Bridge in het jaar dat het gedicht werd geschreven, en dat de steden waarnaar wordt verwezen daarom Brooklyn en New York zijn als afzonderlijke nederzettingen.
De sestet, of zesregelige strofe die het gedicht afsluit, geeft het Vrijheidsbeeld een stem, waarbij het zich voorstelt dat zijn ‘stille lippen’ de arriverende immigranten toespreken en hen verwelkomen in het land van de vrijen. Lazarus’ zinsnede “the huddled masses hunkering to breathe free” (de ineengedoken massa die hunkert naar de vrijheid) is bekend geworden bij degenen die het gedicht niet hebben gelezen of er zelfs maar van hebben gehoord. De regel is onuitwisbaar geassocieerd met het Vrijheidsbeeld zelf.
Het gedicht zit vol tegenstellingen: beelden van land/zee, vuur/water, licht/donker, vrijheid/gevangenschap zijn in dit korte sonnet te vinden. Maar misschien is, in laatste instantie, het belangrijkste contrast in Lazarus’ gedicht dat tussen oud en nieuw, met name de oude kolos en de nieuwe, en, in het verlengde daarvan, de Oude Wereld met de Nieuwe Wereld van Amerika. “Bewaar, oude landen, uw legendarische pracht!” roept de nieuwe kolos. De oude landen van Europa kunnen hun geschiedenis behouden; Amerika, het nieuwe land van de vrijheid, biedt een nieuwe start voor iedereen die er een zoekt.
Doe verder met het verkennen van de wereld van de poëzie met deze klassieke gedichten door vrouwen, deze grote sonnetten door vrouwelijke dichters, en onze keuze van de beste korte Amerikaanse gedichten. Voor meer klassieke Amerikaanse poëzie, zie onze analyse van Wallace Stevens’ ‘The Emperor of Ice-Cream’.
De auteur van dit artikel, Dr Oliver Tearle, is literair criticus en docent Engels aan de Loughborough University. Hij is de auteur van, onder andere, The Secret Library: A Book-Lovers’ Journey Through Curiosities of History
Afbeelding: Gravure van Emma Lazarus door T. Johnson, 1872; Wikimedia Commons.