Dit artikel is voor het eerst verschenen in het mei 2016 nummer van WIRED magazine. Lees als eerste de artikelen van WIRED in gedrukte vorm voordat ze online worden geplaatst, en krijg veel extra content in handen door je online te abonneren.
Kort na aankomst bij Ocean Rider Seahorse Farm, aan Hawaï’s lavakorst Kona Coast, word ik uitgenodigd door een gebruinde jonge vrouw die een korte broek, een in-ear-microfoon en een turquoise Hawaïaans shirt met zeepaardjespatroon draagt, om mijn vingers in een structuur te steilen waar Teddy zich aan zou kunnen vasthouden.
Teddy is een van de zes donkerbruine zeepaardjes die om elkaar heen zijn gewikkeld in een knoop van vele snuitjes op de bodem van een grote, blauwe, plastic kuip. “Hij houdt echt van mensen,” zegt ze. En inderdaad, zodra ik mijn vinger in het water steek, komt Teddy op me af, sturend met borstvinnen die eruit zien als kindervleugels. Hij is verbazingwekkend sierlijk en slaat zijn lange staart lichtjes om mijn wijsvinger en leunt achterover, met zijn gezicht in onze richting. “Kijkt hij naar mij?” vraag ik. “Waarschijnlijk,” zegt ze. “We fokken ze op vriendelijkheid.”
Zeepaardjes zijn vissen, maar misschien omdat ze op kleine, zachtaardige paardjes lijken, vinden mensen het makkelijker om hun gevoelsleven en individuele persoonlijkheden te erkennen dan die van andere soorten. Teddy is populair op de rondleidingen omdat hij zo inhalig is. Maar hij is één van de duizenden. Ocean Rider Inc is misschien wel ’s werelds drukste kraamafdeling. Het lijkt en klinkt als de aquatische afdeling van een tuincentrum, met het lage gezoem van pompen, gorgelend water, rollen zwart gaas en plastic kuipen. Maar in plaats van een groepje eendenkroos of vette koi zitten de bakken vol met aanstaande vaders, vaders die net bevallen zijn, of vaders die op het punt staan zwanger te worden.
Deze kwekerij heeft de kunst van het grootbrengen van zeepaardvaders, hun vrouwelijke metgezellen en hun nakomelingen, “pony’s” genoemd, geperfectioneerd door liefhebbers die ze van hier naar Minnesota of Maleisië of ergens daartussenin laten verschepen. Sommige mannetjes van Ocean Rider zijn al meer dan tien jaar onafgebroken zwanger. Na een draagtijd van tien dagen tot zes weken bevallen ze van 100 tot 800 zeepaardjes (afhankelijk van hun grootte en hun soort), die ze uit een buidel op de buik van een buideldier duwen. Naast hun faam als een van de weinige dieren die een mannelijke zwangerschap hebben, staat het geslacht Hippocampus al lang bekend als monogaam.
Zowel in het wild als in gevangenschap begroeten de paartjes elkaar elke morgen met een lome, flanerende dans, eventueel een kleurverandering, en brengen dan de rest van de dag door met het gezamenlijk opzuigen van snacks van zoöplankton of schaaldieren via hun snuit. Seks tussen zeepaardjes vindt plaats na een vele uren durende baltsdans, waarbij het mannetje en vrouwtje in tandem glijden en draaien, zo synchroon als waterballetdansers. Als ze klaar is, legt het vrouwtje haar eitjes in de buidel van het mannetje en laat hij sperma vrij om ze te bevruchten.
In het wild lijken zeepaardjes de voorkeur te geven aan dansen en paren met een bepaald zeepaardje – mogelijk omdat opeenvolgende keren paren met dezelfde partner betekent dat ze, met oefening, succesvoller zijn in het afzetten en bevruchten van de eitjes. Monogame zeepaardjes hebben ook minder tijd nodig tussen de zwangerschappen. Het dagelijkse dansritueel laat het wijfje toe haar mannetje goed in het oog te houden en precies te weten in welk stadium hij zich van zijn zwangerschap bevindt. Ze begint haar eieren te rijpen voordat haar partner gaat bevallen, zodat ze klaar is om opnieuw te paren zodra hij bevallen is.
Deze romantische toewijding aan elkaar heeft het voor aquarianen soms moeilijk gemaakt om zeepaardjes gelukkig te houden in hun thuisaquarium. Zeepaardjes kunnen voedsel weigeren en wegkwijnen na de dood van een partner of wanneer ze in het wild van hen worden weggenomen. Pete Giwojna is Ocean Rider’s “tech support” – een toegewijde en goed geïnformeerde aquariaan die zich ervan vergewist dat elke kandidaat-koper het lange Seahorse Training Programma heeft voltooid. Na een aankoop reageert hij vaak op klanten die te maken hebben met emotionele problemen van zeepaardjes. Een paar eigenaars van een pony schreven hem nadat hun oudste zeepaardje was gestorven omdat de op één na oudste van streek leek. “Hij eet niet zo veel. Hij lijkt depressief, is dat mogelijk?” “Een zeepaardje dat weduwe is, kan zeker getraumatiseerd zijn door het verlies van zijn partner,” antwoordde Giwojna. Ze kunnen “wegkwijnen, minder eetlust hebben en in een algemene staat van verval raken. Veel hobbyisten vergelijken dit met een toestand van depressie of melancholie. Hoewel het veilig is om te zeggen dat zeepaardjes die weduwe zijn geworden niet sterven door een gebroken hart, kan er toch een kern van waarheid zitten in dergelijke verhalen.” Volgens Giwojna en vele andere liefhebbers van zeepaardjes, is het heel gewoon dat zeepaardjes die per paar aan elkaar gebonden zijn, emotioneel en fysiologisch lijden als ze van elkaar gescheiden worden. Het overlevende zeepaardje ervaart hormonale veranderingen die gepaard gaan met alles van een onderdrukte immunologische functie tot een gebrek aan seks
drive en eetlust, dingen die dodelijke problemen kunnen veroorzaken als het zeepaardje niet snel genoeg herstelt.
Op de kwekerij van Ocean Rider is dit een probleem waar ze niet veel mee te maken hebben. Tijdens de rondleiding wijst de gids naar een bak met kleine zeepaardjes die in kleine, gezellige wolkjes ronddrijven en verklaart: “We hebben een gedomesticeerd zeepaardje gecreëerd dat niet sterft van eenzaamheid.” Eén manier waarop Ocean Rider dit heeft gedaan is door de zeepaardjes niet per twee op te voeden zoals ze in het wild leven, maar in groepen. “Non-monogamie is gewoon iets dat van nature gebeurt wanneer je jonge volwassenen samen grootbrengt bij grotere populatiedichtheden dan ze ooit in het wild zullen ervaren,” legt Giwojna uit. “De zeepaardjes zijn voortdurend omringd door potentiële partners.”
Sommige van deze potentiële partners zijn handelsmerken. Ocean Rider is vooral bekend om het fokken van de “Mustang”, een donkerkleurige pony met donkerbruine zebrastrepen, te koop voor $75 (£50), partner niet inbegrepen. Maar ze hebben ook andere variëteiten gefokt, zoals de felgele “Sunburst” ($250 per paar) en de “Fire Red” ($450), waarvan wordt gezegd dat hij “de persoonlijkheid van de Mustang” heeft, maar gekleurd is als een zonsondergang in Hawaï. Zoals Ocean Rider het ziet, heeft zijn knutselen een schepsel gemaakt dat beter geschikt is om te leven met mensen, en zijn bedrijf verlicht de druk op wilde populaties die zijn geplunderd voor het aquarium, souvenir en medicijnen handel en verliezen habitat als hun voorkeur zeegrasvelden, ondiepe riffen of mangroves worden vernietigd of vervuild.
Maar studies suggereren dat een paar populaties wilde zeepaardjes ook zijn gaan swingen. Dus, heeft Ocean Rider echt een tam zeepaardje gecreëerd, of hebben hun pony’s gewoon ingestemd om het te doen in een wereld van valse schatkisten, glurende menselijke reuzen en de aankomst en het vertrek van verleidelijke metgezellen via FedEx? Seks-advies columnist Dan Savage zegt dat “monogaam” zijn misschien wel de beste manier is om een langdurige relatie te redden. Misschien waren de pony’s er eerst. Vincent ACJ, 1995. A role for daily greetings in maintaining seahorse pair bonds. Anim Behav 49:258-260.
2. Vincent ACJ and Sadler LM, 1995. Faithful pair bonds in wild seahorses, Hippocampus whitei. Anim Behav 50:1557-1569.
3. Kvarnemo C, Moore GI, Jones AG, Nelson WS, and Avise JC, 2000. Monogame paarbanden en parenwissel bij het West-Australische zeepaardje Hippocampus subelongatus. J Evol Biol 13:882-888.