Een paar dagen voor Kerstmis 1898 krabbelde Pierre Curie in zijn notitieboekje het woord ‘radium’ als naam voor een nieuw element dat hij en zijn vrouw Marie met veel moeite aan het licht hadden gebracht in hun krakkemikkige laboratorium in Parijs. Radium is een stralend wit, lichtgevend, zeldzaam en sterk radioactief metaalelement. De naam is afgeleid van het Latijnse woord radius, dat ‘straal’ betekent. Het schrift waarin de naam voor het eerst voorkomt is nog steeds sterk radioactief en gevaarlijk.
Pierre Curie was een Parijse dokterszoon, geboren in 1859, die aan de Sorbonne studeerde en in 1882 werd benoemd tot hoofd van het laboratorium van de School voor Fysica en Chemie in Parijs. Marie Curie was een Poolse, die in 1867 in Warschau begon als Maria Sklodowska, de dochter van een leraar wis- en natuurkunde. Ze was buitengewoon intelligent en toegewijd en ging in 1891 naar Parijs om er wetenschap te studeren en te leven in een latijns kwartier op thee en brood en boter. Zij ontmoette Pierre, werden verliefd en trouwden in 1895, zij was toen zevenentwintig en hij zesendertig. Het was een gelukkig partnerschap van twee mensen die opgingen in de wetenschap en in elkaar.
Marie begon te werken in een opslagruimte op de begane grond van de Natuur- en Scheikundeschool waar Pierre lesgaf. Het had bakstenen muren, een of twee gammele stoelen en een paar houten werktafels. Ze bouwden hun eigen ionisatiekamer van houten kratten voor kruidenierswaren. Marie zat aan een van de werktafels met een dun apparaat van staven, cilinders en draden. Op 17 februari 1898 testte zij een monster van zware zwarte pekblende (een natuurlijk voorkomend uraniumhoudend mineraal) dat onverwacht sterke straling uitstraalde. Haar man, die intussen was afgewezen voor een hoogleraarschap aan de Sorbonne, sloot zich bij haar aan om de experimenten voort te zetten waarmee de Curies de grondslagen legden voor de kernfysica. In juli hadden ze een element ontdekt dat ze ‘polonium’ noemden, als compliment aan Marie’s Poolse geboortestreek (Marie bedacht ook de onheilspellende term ‘radioactiviteit’).
Polonium was echter niet de oorzaak van alle straling van het pekblende. Na een zomervakantie in de Auvergne, waarin ze fietsten en speelden met hun dochtertje Irène, keerden de Curies terug naar hun experiment. Zij maakten hun ontdekking van radium bekend in een artikel dat op 26 december 1898 werd voorgelezen aan de Franse Academie van Wetenschappen, waarin dit verheven orgaan werd geïnformeerd over “een nieuwe sterk radioactieve stof in pekblende”.
De eenheid van radioactiviteit werd uiteindelijk de “Curie” genoemd ter ere van Pierre, die tragisch om het leven kwam bij een Parijs straatongeluk in 1906, toen hij slechts zesenveertig jaar oud was. Marie werkte door, en de familie Curie verzamelde Nobelprijzen in de meest verbazingwekkende hoeveelheden. Pierre en Marie hadden in 1903 samen met Henri Becquerel de prijs voor natuurkunde gewonnen. Marie won de Nobelprijs voor scheikunde in haar eentje in 1911 (zij is nog steeds de enige persoon die zowel de prijs voor natuurkunde als die voor scheikunde heeft gekregen). Hun dochter Irène trouwde met de Franse natuurkundige Frederic Joliot en zij en haar man wonnen de Nobelprijs voor scheikunde in 1935 voor hun ontdekking dat radioactiviteit kunstmatig in het laboratorium kon worden geproduceerd. Het jaar daarvoor was Marie Curie, zesenzestig jaar oud, gestorven aan leukemie veroorzaakt door straling.