Lazarus’ transactionele model van stressEdit
Dit model gebruikt cognitieve beoordeling als een manier om reacties op stressvolle gebeurtenissen te verklaren.
Volgens deze theorie moeten er twee verschillende vormen van cognitieve beoordeling plaatsvinden, wil een individu stress voelen als reactie op een gebeurtenis; Lazarus noemde deze stadia “primaire beoordeling” en “secundaire beoordeling”. Tijdens de primaire beoordeling wordt een gebeurtenis geïnterpreteerd als gevaarlijk voor het individu of bedreigend voor zijn persoonlijke doelen. Tijdens de secundaire beoordeling evalueert het individu zijn vermogen of middelen om met een specifieke situatie om te kunnen gaan.
Scherer’s component proces modelEdit
Het door Klaus Scherer voorgestelde component proces model maakt gebruik van cognitieve beoordeling om de psychologische en fysiologische reactie van een individu op situaties te verklaren. Scherer’s model maakt toevoegingen aan het transactionele model van Lazarus met betrekking tot het aantal waarderingen dat plaatsvindt. In plaats van slechts twee niveaus van beoordeling als reactie op een gebeurtenis (primair en secundair), suggereert het model van Scherer dat er vier verschillende waarderingen voorkomen: (a) de directe effecten of relevantie die een individu waarneemt van een gebeurtenis voor hem (b) de gevolgen die een gebeurtenis heeft, zowel op korte als op lange termijn, voor een individu en zijn doelen (c) de bekwaamheid die een individu waarneemt om met de gevolgen van een gebeurtenis om te gaan (d) de manieren waarop de gebeurtenissen worden waargenomen als het resultaat van iemands waarden en zelfconcept. Dit model en aanvullend werk van Scherer belichten met name niet alleen psychologische reacties, maar ook vele fysiologische reacties naar gelang van hoe gebeurtenissen door een individu worden gewaardeerd.
Roseman’s waarderingstheorie van emotiesEdit
Ira Roseman gebruikte het concept van cognitieve waardering om een verklarende theorie op te bouwen die een breder scala van emoties omvat (in vergelijking met Lazarus’ transactionele model). Volgens Roseman (1996) zijn positieve emoties het gevolg van gebeurtenissen die een individu beoordeelt als consistent met zijn motieven, terwijl negatieve emoties het gevolg zijn van gebeurtenissen die individuen beoordeelt als inconsistent met hun motieven. Meer specifieke emoties zijn gebaseerd op de vraag of de gebeurtenis wordt waargenomen als veroorzaakt door anderen, door het individu, of als het gevolg van een oncontroleerbare omstandigheid.