Ik heb dit geschreven als verslag voor school in het voorjaar van 2001. Het ging vergezeld van een reeks kleine modellen van verschillende bogen uit verschillende culturen en tijdsperioden.
De boog is een ongelooflijke architectonische ontdekking, die dateert uit de oudheid maar vandaag de dag nog steeds op grote schaal wordt gebruikt, omdat het tot de 19e eeuw de enige bekende methode was om een gebouw te overdekken zonder het gebruik van balken. Hij bestaat in vele vormen: halfrond (Romeins), segmentvormig (minder dan een halve cirkel) of spits (gotisch). De boog heeft zich ontwikkeld uit de paal en de latei of misschien de kraagsteen, die qua vorm en principe lijkt op de boog. Pogingen om daken met korbeels te bouwen met kleinere eenheden en minder gewicht zouden uiteindelijk tot de ontdekking van de boog kunnen hebben geleid.
Bogen zijn gemaakt van wigvormige blokken, voussoirs genaamd, die met hun smalle zijde naar de opening zijn geplaatst zodat zij in elkaar grijpen. De bovenste voussoir wordt de sluitsteen genoemd. Eenmaal op zijn plaats vergrendeld, kan de boog onder geen enkel gewicht bezwijken en bestaat het enige gevaar dat de voussoirs afbrokkelen onder de druk. Om dit te voorkomen hebben de meeste bogen steun nodig van andere bogen, muren of steunberen.
De boog is in veel verschillende culturen aangetroffen, al in Mesopotamië. De Egyptenaren gebruikten hem in graven en gewelven, maar nooit voor monumentale architectuur, zoals tempels. Zij vonden hem blijkbaar ongeschikt voor dit doel. Ook de Grieken gebruikten de boog uitsluitend voor praktische constructies, maar veel van de door hen ontwikkelde principes werden later door de Romeinen benut.
Over het geheel genomen werd de boog pas in de tijd van de Etrusken in enig monument gebruikt. Het beste voorbeeld hiervan is de Porta Augusta, waar de boog wordt gecombineerd met Griekse architectonische ideeën. De Romeinen leenden deze combinatie en gebruikten haar steeds opnieuw, maar de uitvinding ervan behoort uitsluitend toe aan de Etrusken.
De Romeinen namen vele grote stappen in de ontwikkeling van de boog. Hoewel zij veel technieken leenden van vroegere rassen, vonden de Romeinen het idee uit om een boog bovenop twee hoge voetstukken te plaatsen om een voetpad, zoals een openbare weg, te overspannen. De buitenmuur van het Colosseum lijkt bijna volledig uit bogen te bestaan. Hier zien we voorbeelden van het tongewelf en het meer gecompliceerde kruisgewelf, beide door de Romeinen ontwikkeld uit de basisboog. De Romeinen gebruikten bogen ook voor gewone doeleinden, zoals bij de bouw van bruggen en aquaducten.
Bogen bleven ook in de Middeleeuwen gebruikt worden, vooral in kathedralen, (boven, tweede van rechts), waar zij het grote gewicht van de stenen plafonds hielpen dragen, vooral wanneer de muren verzwakt waren door de aanwezigheid van veel ramen. Het is hier dat steunberen vaak werden gebruikt om de bogen te ondersteunen. Soms ook “vliegende steunberen” genoemd vanwege hun hoogte, zijn steunberen een eenvoudige constructie van een stenen pijler met een “brug” aan de bovenkant die aansluit op de boog of de muren van het gebouw, waardoor extra steun aan de constructie wordt gegeven. Bogen stonden ook vaak in lange rijen in kathedralen om elkaar te helpen ondersteunen. Het is rond deze tijd dat men de spitsboog begon te ontwikkelen, als alternatief voor de traditionele ronde boog. Deze spitse of gotische boog werd zeer gangbaar in de architectuur van die tijd.
Uniek voor de architectuur was de islamitische boog, die ongeveer in dezelfde tijd in het Midden-Oosten werd aangetroffen. Ook door deze cultuur werd veel vooruitgang geboekt in de boog. Terwijl hier de spitsboog werd gebruikt, ontwikkelden de Moslims ook een hoefijzervormige boog en “gestapelde bogen,” een boog die boven een boog werd gebouwd. Men gelooft dat het idee van de “gestapelde boog” bij toeval ontstond, toen een bouwer kolommen moest gebruiken die te kort waren voor zijn doel en ze daarom op elkaar stapelde, met bogen die de gestapelde kolommen bijeenhielden. Islamitische bogen zijn te vinden in moskeeën in het hele Midden-Oosten.
