Het “wat, wanneer en waarom” van een traditionele Nieuwjaarsviering in Japan.
Een jaar is weer voorbij gevlogen, en als je in Japan woont, krijg je hoogstwaarschijnlijk te maken met de twee grootste jaarlijkse gebeurtenissen die elkaar overlappen – Kerstmis en Nieuwjaar – die voor de gemiddelde Japanse familie op een heel andere manier worden gevierd. Hieronder wordt stap voor stap uitgelegd hoe en waarom de Japanners het einde van een jaar en het begin van een nieuw jaar vieren.
Nenmatsu-nenshi, Toshikoshi en Shinnen
Welke term verwijst naar wat? We snappen u. Het kan verwarrend zijn. Dus voordat we naar de eigenlijke tradities gaan, laten we eerst het jargon definiëren. Nenmatsu-nenshi (年末年始) betekent letterlijk “einde van het jaar, begin van het jaar” en beschrijft die tijd van het jaar waarin we het druk en gestrest hebben, maar ernaar uitkijken om tijd door te brengen met onze geliefden. In termen van data, omvat het eigenlijk de laatste dagen van het huidige jaar en de eerste dagen van het nieuwe. Toshikoshi (年越し), letterlijk “het jaar voorbijgaan”, verwijst naar de gebeurtenissen en gebruiken die aan het eind van het jaar plaatsvinden, terwijl shinnen (新年) gewoon “nieuw jaar” betekent en verwijst naar alle festiviteiten die plaatsvinden voordat men op 4 januari weer aan het werk gaat. De officiële nenmatsu-nenshi pauze in Japan valt voor de meeste mensen tussen 29 dec. en 3 jan. Ja, dat is de meest gezegende tijd van het jaar!
Nenmatsu-nenshi en toshikoshi tradities
Hieronder staan enkele van de meest unieke en traditioneel gevierde Nieuwjaarsevenementen in Japan. Of het nu in de prefecturen Akita of Shimane is, als u hier de feestdagen viert, zult u minstens de helft van deze tradities op de een of andere manier meemaken.
1. Nengajo (年賀状)
Sinds begin december laten de Japanners hun nieuwjaarswenskaarten al rollen voordat de kerstbomen staan. De nengajo is een speciale ansichtkaart die alleen voor nieuwjaarswensen wordt gebruikt, en als u zo vriendelijk bent ze vóór 25 december bij uw plaatselijke postkantoor af te geven (OK, misschien zelfs een paar dagen later is prima), zullen ze op 1 januari of uiterlijk op 3 januari aankomen (als u ze tenminste op tijd verstuurt). Nengajo, een beetje vergelijkbaar met kerstkaarten in het Westen, is een manier om tenminste eenmaal per jaar contact te houden met vrienden, familieleden, collega’s en kennissen. De kaarten hebben ook een reeks getallen onderaan de kaart, nengajo tosen genaamd, waarmee u een prijs of wat geld kunt winnen. De winnende nummers worden medio januari bekendgemaakt op de website van de Japanse posterijen, dus houd uw ogen open.
2. Hagoita-decoraties (羽子板)
Hagoita is een rechthoekige houten peddel die oorspronkelijk werd gebruikt om hanetsuki te spelen, een soort traditioneel Japans badminton. Tegenwoordig worden ze gebruikt als traditionele nieuwjaarsversiering, waarvan men gelooft dat ze boze geesten verjagen (net zoals je met een badmintonveer zou slaan, zou je het kwaad verjagen). De peddels zijn verbluffend mooi, versierd met 3D-modellen gemaakt van zijde, hout en Japans washi papier. Ze stellen vaak gezichten voor uit traditionele theaterstukken, geisha, kabuki acteurs of sumoworstelaars. U kunt zelf een set kopen in de Senso-ji Tempel in Asakusa, Tokyo, van 17-19 december.
3. Oosoji (大掃除)
Het Japanse equivalent van de “Lenteschoonmaak”. In het laatste weekend van het jaar maakt de hele familie het huis schoon (vooral de ramen), zodat het nieuwe jaar fris en schoon kan beginnen.
4. Oshogatsu-kazari (お正月飾り)
Nadat de oosoji is voltooid, versieren de gezinnen het huis met oshogatsu-kazari, oftewel nieuwjaarsversieringen. De versieringen bestaan meestal uit kadomatsu (drie stukjes bamboe en wat dennenbladeren), kagamimochi (twee laagjes mochi, of rijstwafels met een mandarijn erbovenop), en shimekazari (een nieuwjaarskrans). De timing van de versiering is ook erg belangrijk. Er wordt algemeen geloofd dat als je je huis op de laatste dag van het jaar overhaast versiert, een handeling die ichiya-kazari (一夜飾り) wordt genoemd, letterlijk “een-nacht versiering”, dit de goden boos zal maken en dus ongeluk zal brengen. Haal die versieringen dus maar op voor oudejaarsavond.
5. Toshikoshi Soba (年越し蕎麦)
Als alles is schoongemaakt en versierd en Oud en Nieuw is aangebroken, bereiden families een traditionele maaltijd die toshikoshi soba wordt genoemd. De lange soba noedels symboliseren een algemene wens voor een lang leven gevuld met precisie en aandacht voor detail. De topping van de soba hangt af van in welke regio van Japan je bent. In Tokio, bijvoorbeeld, hebben we vaak ebi (garnalen). De gebogen rug van de ebi symboliseert een “lang leven” en wordt ook vaak gebruikt in osechi ryori (zie hieronder). Soba heeft ook de symboliek van “het laten gaan” (nagasu) als je het door je keel laat glijden en het vergeet – met andere woorden, laat alles wat je dit jaar hebt meegemaakt gaan en ga verder.
6. Joya no kane (除夜の鐘)
Joya no kane verwijst naar de grote klok in een tempel of heiligdom, die op oudejaarsavond om middernacht wordt geluid om het begin van het nieuwe jaar te symboliseren. Het wordt gedaan door een tempel- of heiligdompriester ten overstaan van de duizenden heiligdom- of tempelbezoekers die daar op een hatsumode zijn (lees verder om er meer over te weten te komen).
Shinnen tradities
Nu we het nieuwe jaar hebben verwelkomd, is er weer een ronde van dingen te doen – vanaf 12 uur op 1 januari.
7. Hatsumode (初詣)
Dit is het eerste bezoek aan een schrijn of tempel in het jaar, en het wordt gedaan om te bidden voor goed geluk. Het wordt vaak geassocieerd met lange rijen mensen die wachten om te bidden voor het komende jaar, omikuji te kopen en hun wensen op houten platen te schrijven, ema genaamd.
8. Osechi ryori (おせち料理)
Is een speciaal diner/ontbijt/lunch (afhankelijk van de familie en het district) dat traditioneel alleen tijdens de eerste drie dagen van het jaar wordt genuttigd. De vrouwen van het huis zwoegen de laatste dagen boven het fornuis om de maaltijd(en) te bereiden, zodat de eerste drie dagen van het jaar niet gekookt hoeft te worden. Elk item in de osechi ryori symboliseert een wens voor het nieuwe jaar: garnalen zijn bijvoorbeeld voor een lang leven, kuri-kinton (tamme kastanjes) voor rijkdom, en de kazunoko (haringkuit) is voor vruchtbaarheid. Lees dit artikel voor de volledige lijst van alle osechi ryori gerechten en hun verborgen betekenissen.
9. Ozoni (お雑煮)
Een traditioneel nieuwjaarsontbijt bestaande uit een bouillon of soep met gegrilde mochi erin geklopt. De bouillon varieert naar gelang van de regio en de familie. Helaas is dit gerecht ook de oorzaak van een aantal sterfgevallen in Japan elk jaar, omdat sommige ouderen overlijden als gevolg van verstikking in de mochi – als u het eet, kauw het dan langzaam.
10. Hamaya kopen (破魔矢)
Hamaya (letterlijk: “een pijl om het kwaad te breken”) is een kleine houten pijl die tijdens de hatsumode in een tempel of heiligdom wordt gekocht om geluk te brengen voor het komende jaar.
11. Omikuji (おみくじ)
Omikuji zijn op strookjes papier geschreven fortuinen, die tegen een kleine vergoeding (meestal ¥ 100) bij heiligdommen of tempels kunnen worden gekocht. Het beste wat je kunt krijgen is daikichi (大吉) en het slechtste kyou (凶). De fortuinen worden vaak opgerold of gevouwen als onderdeel van de spanning, en als je toevallig een slecht fortuin ontvangt, moet je proberen het met je minder dominante hand vast te binden aan een speciaal hekje dat voor het lot is gereserveerd – en zo het ongeluk achter je te laten.
12. Nanakusa-gayu (七草粥)
Nadat alle culturen achter de rug zijn en u zich volgepropt heeft met osechi en naar hartelust gedronken heeft (vaak wordt er bij de viering van het nieuwe jaar veel gedronken), kan uw maag begrijpelijkerwijs niet al te blij zijn met de volledige voedselaanval en de Japanners hebben een slimme manier om dit te verhelpen. Op 7 januari maken de Japanners rijstepap, nanakusa-gayu genaamd, om de maag tot rust te brengen en het zware gevoel te verzachten. Nanakusa-gayu bestaat uit 7 soorten Japanse kruiden en een lichte bouillon. De laatste tijd verkopen ze een voedselpakket in supermarkten, dus ga naar uw plaatselijke supermarkt en laat het pruttelen.
Bonus termen
Hoewel de volgende geen tradities op zich zijn, zijn dit termen die u vaak zult horen tijdens de Nieuwjaars feestdagen in Japan.
- Shigoto-osame (仕事納め) – ook bekend als goyo-osame, verwijst naar de laatste werkdag van het jaar (meestal 28 of 29 dec.). Zoals u zich kunt voorstellen, zijn de meeste kantoren op deze dag extreem hectisch.
- Gantan, Ganjitsu (元旦・元日) – vaak zeggen mensen ze samen of denken ze dat ze hetzelfde betekenen, maar het zijn afzonderlijke woorden, en hebben natuurlijk verschillende definities. Gantan verwijst naar de ochtend van Nieuwjaar, terwijl ganjitsu de hele dag van 1 januari betekent.
- Hatsu-yume (初夢) – Je eerste droom van het jaar. Het aloude bijgeloof dat als u aan het begin van het jaar van de berg Fuji, een havik of een aubergine droomt, u een jaar zult hebben om nooit te vergeten.
Ik hoop dat u deze lijst nuttig vindt. Veel Japanse families hebben hun eigen tradities en lang gevestigde gebruiken die van generatie op generatie worden doorgegeven, dus bij twijfel, vraag het! Gelukkig nieuwjaar iedereen!
Dit artikel is oorspronkelijk gepubliceerd in 2017 en bewerkt met de meest recente informatie op 10 dec. 2020.